Sáng kiến kinh nghiệm Dạy một số yếu tố hình học cho học sinh Lớp 5

 UỶ BAN NHÂN DÂN HUYỆN KINH MÔN
 TRƯỜNG TIỂU HỌC LÊ NINH
 BẢN MÔ TẢ SÁNG KIẾN
TÊN SÁNG KIẾN: DẠY MỘT SỐ YẾU TỐ HÌNH HỌC 
 CHO HỌC SINH LỚP 5
 BỘ MÔN: TOÁN
 NĂM HỌC: 2017 – 2018
 1 TÓM TẮT SÁNG KIẾN
 a. Hoàn cảnh nảy sinh sáng kiến.
 - Với mục tiêu giáo dục tiểu học hiện nay "Hình thành cho học sinh 
những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đức, trí, thể, mĩ và 
các kĩ năng cơ bản để học tiếp các bậc học trên hoặc để đi sâu vào cuộc sống lao 
động". Thực tế việc dạy học theo hướng tích cực các hoạt động học tập của học 
sinh tại trường Tiểu học cũng dần được cải thiện. Để công tác giảng dạy có thêm 
nhiều sáng kiến và kinh nghiệm, từ đó nâng cao mục tiêu giáo dục của nước nhà 
lên một tầm cao mới. Bằng những nỗ lực phấn đấu của bản thân và những kinh 
nghiệm mà bản thân đã trực tiếp giảng dạy nhiều năm nay xin được trình bày 
một kinh nghiệm trong công tác dạy môn Toán đối với học sinh bậc tiểu học và 
đặc biệt là “Dạy một số yếu tố hình học cho học sinh lớp 5” để cùng các bạn 
đồng nghiệp tham khảo và lựa chọn.
 b. Điều kiện ,thời gian,đối tượng áp dụng sáng kiến
 - Điều kiện: Có đủ trang thiết bị phục vụ cho công tác giảng dạy.
 Giáo viên dạy môn toán lớp 5.
 - Thời gian: Áp dụng lần đầu từ tháng 8 – 2017.
 - Đối tượng áp dụng sáng kiến: Giáo viên giảng dạy môn toán lớp 5.
 Là học sinh lớp 5 trường Tiểu học.
 c. Tính mới của sáng kiến. 
 - Thông qua các hoạt động học tập toán để phát triển đúng mức một số 
khả năng trí tuệ và thao tác tư duy quan trọng nhất như: so sánh, phân tích, tổng 
hợp, trừu tượng hóa, khái quát hóa, cụ thể hóa, lập luận có căn cứ, bước đầu làm 
quen với những chứng minh đơn giản... 
 - Hình thành tác phong học tập và làm việc có suy nghĩ, có kế hoạch, có 
kiểm tra, có tinh thần hợp tác, độc lập và sáng tạo, có ý chí vượt qua khó khăn, 
cẩn thận, kiên trì, tự tin...
 3 MÔ TẢ SÁNG KIẾN
 1. HOÀN CẢNH SÁNG KIẾN:
 Trong định hướng chiến lược phát triển Giáo dục - Đào tạo trong thời kỳ 
công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Nghị quyết 02 của Ban chấp hành TW 
Đảng khoá VIII vẫn tiếp tục khẳng định "Muốn tiến hành công nghiệp hoá - hiện 
đại hoá được thắng lợi thì vẫn phải phát triển mạnh về Giáo dục - Đào tạo, phát 
huy nguồn lực con người. Đó là yếu tố cơ bản của sự phát triển mạnh và bền 
vững".
 Bên cạnh những quan điểm về chủ trương đường lối, chính sách đúng đắn 
đó của Đảng, của ngành thì đòi hỏi mỗi nhà giáo chúng ta phải luôn phát huy 
những tài năng, trí tuệ của mình để cùng góp phần thực hiện thành công Nghị 
quyết. Vậy việc tiến hành phải đồng bộ ở mọi cấp, mọi ngành trên toàn bộ mặt 
trận giáo dục hiện nay.
 Với mục tiêu giáo dục tiểu học hiện nay "Hình thành cho học sinh những 
cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đức, trí, thể, mĩ và các kĩ 
năng cơ bản để học tiếp các bậc học trên hoặc để đi sâu vào cuộc sống lao 
động". Vì vậy với việc thay đổi nội dung, chương trình sách giáo khoa thì việc 
thay đổi phương pháp, hình thức dạy học cũng cần phải được quan tâm để phù 
hợp với nội dung chương trình và trình độ nhận thức của học sinh.
 Đổi mới phương pháp dạy học ở tiểu học hiện nay là phát hiện, lựa chọn 
và sử dụng phương pháp cụ thể phù hợp với quan điểm dạy học "Tích cực hóa 
hoạt động học tập của học sinh” và phù hợp với nội dung giáo dục. Xây dựng 
"Trường học thân thiện, học sinh tích cực” đó là một yếu tố quan trọng trong 
quá trình dạy học nhằm phát huy tính tích cực của học sinh.
 2.thùc tr¹ng ban ®Çu.
 Thực tế việc dạy học theo hướng tích cực các hoạt động học tập của học sinh tại 
trường Tiểu học cũng dần được cải thiện. Tuy nhiên để đáp ứng được yêu cầu 
nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường thì vẫn còn một số yếu kém và hạn 
chế: Môi trường giáo dục của địa phương còn hạn chế, cơ sở vật chất còn chưa 
 5 1. Chỉ ra những cơ sở lí luận thực tiễn của việc hướng dẫn học sinh lớp 5 
học các yếu tố hình học thông qua việc thực nghiệm bản thân nhằm giúp cho 
việc dạy học và học các yếu tố hình học nói riêng, môn Toán nói chung có hiệu 
quả hơn.
 2. Thực nghiệm dạy các yếu tố hình học theo hướng tích cực các hoạt động 
học tập của học sinh bằng phiếu bài tập, đồ dùng trực quan, vật mẫu (thu nhỏ). 
 3. Tìm ra những nguyên nhân, giải pháp, ý kiến nhằm khắc phục khó khăn 
nâng cao chất lượng dạy và học ở dạng các yếu tố hình học nói riêng và môn 
Toán nói chung.
 4. Tổng kết, đánh giá và rút ra bài học kinh nghiệm, nêu ý kiến đề xuất của 
bản thân.
2.5. Phương pháp nghiên cứu
a. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết:
 Nghiên cứu phương pháp giảng dạy theo hướng đổi mới, tích cực.
 - Sách giáo khoa Toán lớp 5.
 - Sách giáo viên Toán lớp 5.
 - Thiết kế bài dạy môn Toán lớp 5.
 - Tạp chí tiểu học.
 - Phương pháp dạy toán bậc tiểu học (Nhà xuất bản Đại học sư phạm).
 - Toán chuyên đề hình học lớp 5 (Nhà xuất bản giáo dục).
 - Thông tư 896 BGD & ĐT - GDTH V/v hướng dẫn điều chỉnh việc dạy 
và học cho học sinh tiểu học.
 - Tài liệu bồi dưỡng giáo viên dạy lớp 5 theo chương trình tiểu học mới 
(Nhà xuất bản Hà Nội).
 - Một số giải pháp chủ yếu để cải thiện chất lượng dạy học cho trẻ em có 
hoàn cảnh khó khăn (Dự án giáo dục tiểu học cho trẻ em có hoàn cảnh khó 
khăn).
 - Số 9832 BGD & ĐT - GDTH V/v hướng dẫn thực hiện chương trình các 
môn học lớp 1, 2, 3, 4, 5.
 7 Do còn nhiều những khó khăn, nhưng trong những năm gần đây chất 
lượng dạy và học trong nhà trường đã có nhiều chuyển biến rõ rệt cả về chất 
lượng dạy của giáo viên và chất lượng học của học sinh năm sau cao hơn năm 
trước. Nhưng bên cạnh đó vẫn còn những hạn chế về chất lượng dạy và học, do 
từ cả hai phía giáo viên và học sinh.
 1.4. Nguyên nhân:
 a. Từ phía giáo viên:
 + Do trình độ nhận thức của cán bộ giáo viên còn hạn chế, chưa có nhiều 
sáng kiến hay để áp dụng.
 + Cơ sở vật chất trang thiết bị dạy học còn thiếu và đơn giản.
 + Điều kiện khách quan về dân trí vùng miền còn thấp.
 b. Từ phía học sinh và gia đình:
 + Trình độ nhận thức còn hạn chế có tới 70% số học sinh nhận thức yếu 
về kiến thức hình học.
 + Trang thiết bị học tập còn thiếu.
 + Điều kiện cuộc sống còn khó khăn thiếu thốn về kinh tế 
 - Phụ huynh chưa quan tâm đến học tập của con em mình, học sinh không 
thực sự tích cực, tự giác trong học tập. Còn nghỉ học tự do.
3.2. Nội dung,phương pháp tiến hành.
2.1. Các kiến thức về hình học phẳng.
Qua thực tế bản thân tôi đã dạy và trao đổi với các bạn bè đồng nghiệp và đều có 
quan điểm là.
 Quá trình tổ chức cho học sinh lĩnh hội kiến thức mới về hình học phẳng 
thì học sinh thường nhầm các yếu tố hình (cạnh, đỉnh, góc, đường cao hình tam 
giác. Đáy lớn, đáy nhỏ và cạnh bên ở hình thang) từ đó dẫn tới việc tính chu vi, 
diện tích ở hình tam giác, hình thang là không chính xác. Do vậy việc tiếp thu 
 9 BÀI: DIỆN TÍCH XUNG QUANH VÀ DIỆN TÍCH TOÀN PHẦN CỦA 
 HÌNH HỘP CHỮ NHẬT
I. MỤC TIÊU:
 Có biểu tượng về diện tích xung quanh, diện tích toàn phần của hình hộp 
chữ nhật.
 Biết tính diện tích xung quanh và diện tích toàn phần của hình hộp chữ 
nhật.
 Khả năng tư duy, tự giác trong học tập.
II. ĐỒ DÙNG DẠY VÀ HỌC:
 Hình hộp chữ nhật có kích thước 8cm x 5cm x 4cm như SGK.
 Phiếu bài tập.
III. PHƯƠNG PHÁP:
 Hướng dẫn quan sát, nhận xét; thảo luận; hoạt động nhóm; thực hành.
IV. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC:
 HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS
 A. Kiểm tra bài cũ:
 ? Hãy nêu những đặc điểm của hình chữ nhật? - 1 HS Trả lời câu hỏi.
 - Nhận xét, ghi điểm. - Nhận xét - Bổ sung
 B. Bài mới:
 1. Giới thiệu bài: ghi đầu bài lên bảng. - Lắng nghe.
 2. Giảng bài:
 a) Giới thiệu về diện tích xung quanh của hình hộp 
 chữ nhật .
 - Đưa ra HHCN kích thước 8cm x 5cm x 4cm. Vừa - Quan sát.
 chỉ các mắt xung quanh của hình vừa giới thiệu. Sxq 
 11 chiều cao của HHCN? + Chiều dài của HCN trên 
 triển khai bằng chu vi đáy 
 của HHCN.
* GVkết luận:
 + Chiều rộng của HCN triển 
Vậy để tính Sxq của HHCN có thể lấy chu vi đáy 
 khai bằng chiều cao của 
nhân với chiều cao (cùng một đơn vị đo) 
 HHCN.
Y/c: Dựa vào quy tắc em hãy trình bày lại bài giải 
 - Nghe, nhắc lại quy tắc.
bài toán trên.
- GV ghi bảng:
 -1 HS đứng tại chỗ đọc.
 Bài giải
 Chu vi đáy của HHCN đó là :
 ( 8 + 5 ) x 2 = 26 (cm)
 Sxq của HHCN đó là :
 26 x 4 = 104 (cm2)
b) Giới thiệu diện tích toàn phần của HHCN 
- Giới thiệu: Stp của HHCN là tổng diện tích xung - Nghe.
quanh và diện tích hai mặt đáy. - Trả lời: Tính diện tích của 
- Có Sxq rồi muốn tính được Stp của HHCN trên ta hai mặt còn lại sau đó cộng 
làm thế nào? với diện tích xung quanh đã 
 tính được.
- Hãy tính Stp của HHCN trên ? - Một em lên bảng tính dưới 
 lớp làm bài vào giấy nháp.
- GV cùng cả lớp nhận xét bài làm của HS.
+ Diện tích một mặt đáy của HHCN trên là:
 8 x 5 = 40 (cm2)
+ Diện tích toàn phần của HHCN trên là:
 13 ? Bài toán cho em biết gì ? - Lần lượt trả lời từng câu 
? Bài toán yêu cầu em tính gì ? hỏi.
? Làm thế nào để tính được diện tích tôn cần dùng để 
gò thùng ?
- Chia lớp thành 4 nhóm phát phiếu BT cho các 
nhóm, hd làm BT trong nhóm. - HS nhận nhóm và phiếu 
- Y/ c HS làm bài theo nhóm. BT. 
 - HS làm việc trong nhóm. 
- GV cùng cả lớp nhận xét. - Đại diện các nhóm trình 
 Bài giải bày trên bảng lớp. 
 Chu vi của mặt đáy thùng tôn là:
 ( 6 + 4 ) x 2 = 20 (dm)
 Diện tích xung quanh của chiếc thùng tôn đó là:
 20 x 9 = 180 (dm2)
 Diện tích đáy của thùng tôn là:
 6 x 4 = 24 (dm2)
 Thùng tôn có đáy không có nắp nên diện tích tôn để 
 làn thùng là:
 180 + 24 = 204 (dm2)
 Đáp số: 204 dm2
3. Củng cố, dặn dò:
- Y/c HS nêu lại cách tính Sxq và Stp của HHCN - 1vài HS nhắc lại qui tắc.
- GV nhận xét giờ học .yêu cầu HS về nhà làm bài 
tập trong vở bài tập - Thực hiện theo y/c.
 15 những tình cảm, thói quen, đức tính tôt đẹp của con người mới, v.v... Ngay từ 
đầu bậc tiểu học là bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục. Thông qua các hoạt 
động học tập toán để phát triển đúng mức một số khả năng trí tuệ và thao tác tư 
duy quan trọng nhất như: so sánh, phân tích, tổng hợp, trừu tượng hóa, khái quát 
hóa, cụ thể hóa, lập luận có căn cứ, bước đầu làm quen với những chứng minh 
đơn giản... Hình thành tác phong học tập và làm việc có suy nghĩ, có kế hoạch, 
có kiểm tra, có tinh thần hợp tác, độc lập và sáng tạo, có ý chí vượt qua khó 
khăn, cẩn thận, kiên trì, tự tin... Đặc biệt các yếu tố hình học ở lớp 5 là một bộ 
phận cấu thành trong chương trình Toán ở tiểu học. Đây là một nội dung quan 
trọng góp phần vào việc đạt mục tiêu giáo dục, nội dung này hỗ trợ đắc lực cho 
việc dạy các kiến thức số học, đại số  đồng thời cung cấp cho học sinh những 
kiến thức nền tảng để làm cơ sở cho các em tiếp tục học lên các lớp trên.
 Mặt khác dạy các yếu tố hình học còn góp phần quan trọng vào sự phát 
triển trí tưởng tượng và khả năng tư duy trìu tượng, lô - gích, óc sáng tạo của 
học sinh. Vì vậy khi dạy tiết toán ở tiểu học giáo viên phải biết lựa chọn và phối 
hợp linh hoạt các phương pháp giúp học sinh tiếp thu bài một cách nhẹ nhàng, tự 
giác, tích cực tạo ra sự khép kín trong giờ học, hạn chế được những học sinh 
không tập chúng chú ý. Gây hứng thú cho các em tập trung vào việc học.
 KHUYẾN NGHỊ:
 1. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo:
 - Thường xuyên mở các lớp tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ 
quản lí và giáo viên các trường được tham gia học tập nâng cao chuyên môn, 
nghiệp vụ. - Cung cấp kịp thời về trang thiết bị dạy học.
 2. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo:
 - Thường xuyên mở các lớp tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ 
quản lí và giáo viên các trường được tham gia học tập nâng cao chuyên môn, 
nghiệp vụ.
 17