Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh Lớp 5

 PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN GIAO THỦY
 TRƯỜNG TIỂU HỌC GIAO CHÂU
 BÁO CÁO SÁNG KIẾN
 “MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN KĨ NĂNG
 ĐỌC DIỄN CẢM CHO HỌC SINH LỚP 5”
 Lĩnh vực/cấp học: Tiếng việt (02)/GDTH
Tác giả : ĐỖ THỊ HỒNG
Trình độ chuyên môn : Đại học sư phạm
Chức vụ : Giáo viên
Nơi công tác : Trường Tiểu học Giao Châu BÁO CÁO SÁNG KIẾN
 MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN KĨ NĂNG
 ĐỌC DIỄN CẢM CHO HỌC SINH LỚP 5
 I. ĐIỀU KIỆN HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN.
 Trong dạy học Tiếng Việt ở trường Tiểu học nói chung, dạy Tập đọc nói riêng 
có một vị trí vô cùng quan trọng trong việc hình thành và phát triển nhân cách cho 
học sinh. Ngay từ những ngày đầu trẻ cắp sách tới trường việc dạy và hình thành, 
rèn luyện, phát triển các kĩ năng: nghe - nói - đọc viết cho học sinh là nhiệm vụ 
trọng tâm của mỗi thầy cô. Trong đó dạy đọc có ý nghĩa to lớn. Nó trở thành một 
đòi hỏi cơ bản đầu tiên đối với trẻ. Đầu tiên trẻ phải học đọc, sau đó trẻ phải đọc để 
học. Đọc giúp trẻ em chiếm lĩnh được một ngôn ngữ dùng trong giao tiếp và học tập. 
Nó là công cụ để học tập các môn học khác.
 Môn Tiếng Việt nói chung và yêu cầu luyện đọc cho học sinh nói riêng đã được 
quan tâm đúng mức. Phân môn Tập đọc có nhiệm vụ và đặc điểm riêng. Tập đọc rèn 
cho học sinh các kĩ năng đọc - nghe - nói. Cũng như ở các lớp dưới, thông qua hệ 
thống bài đọc và những câu hỏi tìm hiểu bài, phân môn Tập đọc lớp 5 cung cấp cho 
học sinh những hiểu biết về tự nhiên, xã hội và con người, cung cấp vốn từ, tăng 
cường khả năng diễn đạt, trang bị một số hiểu biết ban đầu về tác phẩm văn học, chú 
ý đến yêu cầu biểu cảm... Phân môn Tập đọc ở lớp 5 với mục đích giúp học sinh biết 
cách đọc các loại văn bản hành chính, khoa học, báo chí, văn học,... phù hợp với thể 
loại và nội dung văn bản, thể hiện được tình cảm, thái độ của tác giả, giọng điệu của 
nhân vật. Song làm thế nào để học sinh đọc diễn cảm tốt ? Bởi đọc diễn cảm tốt sẽ 
giúp học sinh hiểu bài văn, bài thơ một cách sâu sắc, giúp cho các em cảm thụ được 
cái hay, cái đẹp của bài văn. Đặc biệt với năm học này, giáo viên cần hướng dẫn học 
sinh luyện đọc diễn cảm như thế nào để đáp ứng được yêu cầu quan trọng của phân 
môn Tập đọc nói chung và yêu cầu của việc luyện đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5 
nói riêng.
 Thực tế giảng dạy cho thấy, trong những năm gần đây thực hiện chương trình 
sách giáo khoa mới nên khi giảng dạy nhiều giáo viên vẫn mới chỉ cố gắng sao cho 
thực hiện đúng quy trình đã được tập huấn, đảm bảo thời gian của tiết học. Và khi 
tiến hành chuyên đề, thao giảng giáo viên còn có tâm lí "sỢ" thiếu thời gian khi thực 
hiện được đúng quy trình... Trước những khó khăn đó, giáo viên chưa chú ý tới hiệu 
quả của tiết dạy, chưa thực sự chú ý đến việc rèn đọc diễn cảm cho học sinh.
 Chính vì việc nhận thức được tầm quan trọng của phân môn Tập đọc, tác dụng 
to lớn của việc đọc diễn cảm trong giờ dạy tập đọc, đồng thời thấy được những khó yêu cầu, quy trình hướng dẫn học sinh luyện đọc diễn cảm. Song, không ít giáo viên 
chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc đọc diễn cảm, vì vậy khi dạy giờ tập 
đọc giáo viên chưa chú ý đến đọc diễn cảm mà chỉ coi trọng bước luyện đọc, bước 
tìm hiểu bài, còn phần hướng dẫn đọc diễn cảm còn tiến hành một cách hình thức, 
qua loa, "lấy lệ". Giáo viên chưa tạo điều kiện cho học sinh luyện đọc.
 - Giáo viên chưa tạo lập được cơ sở vững chắc cho thành công của tiết dạy: chưa 
đầu tư thích đáng cho việc thiết kế bài giảng, chưa có sự công phu rèn giọng đọc của 
bản thân, chưa "kế thừa" hiệu quả của hai bước đệm cho đọc diễn cảm tốt: luyện 
đọc và tìm hiểu bài.
 * Về phía học sinh:
 - Chất lượng đọc ở một số học sinh chưa tốt, học sinh đọc còn chậm, sai, ngọng, 
ấp úng, chưa nắm vững cách ngắt hơi, nghỉ hơi, ngữ điệu chưa biết nhấn giọng, lên 
giọng, hạ giọng những từ cần thiết...
 - Học sinh còn lười đọc sách không chịu khó rèn đọc.
 - Học sinh còn nhỏ, các em nặng về học vẹt - Thầy (cô) đọc sao trò cố đọc như 
vậy, chưa biết đọc thế nào cho hay.
 - Khả năng cảm thụ văn học của học sinh còn hạn chế, học sinh không có điều 
kiện đọc nhiều truyện, tranh, báo... Dẫn đến chất lượng đọc diễn cảm chưa cao.
 * Về phía gia đình:
 - Hoàn cảnh kinh tế còn gặp nhiều khó khăn, chưa có điều kiện cho các em 
đọc nhiều sách báo...
 - Một số gia đình chưa thực sự quan tâm đến chất lượng đọc diễn cảm của các 
em, nếu có mới chỉ dừng lại ở việc dạy các em đọc to, rõ ràng... chứ chưa hướng các 
em đọc diễn cảm. Đặc biệt do ảnh hưởng của phương ngữ địa phương phát âm sai 
(phụ âm r/g, gi/d, ch/tr, s/x, t/ch... ), các thành viên trong gia đình chưa chú ý sửa 
ngọng khi phát âm, dẫn tới các em bị ảnh hưởng về cách phát âm.
 2. Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến
 Trước thực trạng trên, tôi đã tiến hành một số giải pháp sau :
 2.1 Nghiên cứu, nắm bắt nội dung cơ bản của chương trình, sách giáo khoa 
Tiếng Việt 5 nói chung, mục tiêu, nội dung, yêu cầu của luyện đọc diễn cảm đối 
với học sinh lớp 5 nói riêng:
 Sách giáo khoa Tiếng Việt 5 gồm 40 bài văn xuôi, 2 vở kịch(trích), 18 bài thơ 
được dùng để dạy tập đọc, học sinh lớp 5 tiếp tục được rèn luyện để có kĩ năng đọc 
trơn, đọc thầm với tốc độ nhanh hơn, nâng cao thêm một bước về kĩ năng đọc diễn 
cảm đã được luyện tập ở lớp 4 (thể hiện tình cảm, thái độ qua giọng đọc phù hợp với Để đọc diễn cảm tốt, tôi tiến hành như sau:
 - Rèn giọng đọc chuẩn xác (Tôi luôn cố gắng rèn cho mình khả năng phát âm 
chuẩn khi giao tiếp, khi đứng trước học trò).
 - Đọc bài văn, bài thơ nhiều lần trước khi lên lớp. Nắm chắc nội dung bài.
 - Xác định sắc thái giọng đọc tuỳ theo đối tượng miêu tả; đối tượng, tính cách 
của từng nhân vật... trong văn bản. (T ôi căn cứ vào phần hướng dẫn sư phạm).
 - Tập ngắt nhịp theo dấu hiệu ngữ pháp, dựa vào cấu trúc câu, văn cảnh.
 - Tìm từ nhấn giọng (từ thể hiện cảm xúc, tâm trạng).
 - Tìm hiểu về độ cao, trường độ.
 2.2.2 Thiết kế bài giảng có chất lượng, khoa học.
 Sau khi tìm được giọng đọc chuẩn xác, tôi tiến hành nghiên cứu kĩ SGK, SGV. 
Thiết kế bài giảng Tiếng Việt... để tìm ra phương án giảng dạy phù hợp. Khi thiết kế 
bài dạy tôi luôn chú ý đến đặc điểm học sinh lớp mình. Tôi luôn tự đặt ra những câu 
hỏi: Học sinh có thể đọc sai ở những từ nào? Câu thơ (câu văn) nào học sinh khó 
ngắt hơi đúng? Nên chọn đoạn nào để hướng dẫn học sinh luyện đọc diễn cảm? 
Cách tổ chức các hoạt động đó như thế nào?...
 - Khi thiết kế, tôi luôn cố gắng trình bày ngắn gọn, song thể hiện rõ từng bước 
và có sự phân loại kiến thức cho phù hợp với từng đối tượng học sinh trong lớp
 2.3. Rèn kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5
 2.3.1: Hướng dẫn học sinh luyện đọc đúng.
Trong một tiết Tập đọc, để rèn luyện kĩ năng đọc diễn cảm một bài văn, bài thơ, 
trước hết cần hướng dẫn học sinh đọc đúng, rõ ràng, rành mạch, lưu loát bài văn, bài 
thơ đó. Để làm được điều đó, giáo viên cần hướng dẫn học sinh:
 2.3.1.1. Đọc đúng từ, cụm từ:
 Khi dạy Tập đọc, tôi nhận thấy nhiều học sinh còn đọc sai từ, cụm từ. Vì vậy, 
việc đầu tiên của đọc đúng là tìm ra những từ, cụm từ mà học sinh dễ sai bằng cách 
cho học sinh phát hiện từ, cụm từ, giáo viên ghi bảng rồi hướng dẫn học sinh luyện 
đọc. Giáo viên nghe học sinh đọc, sau đó nhận xét, gợi ý, hướng dẫn học sinh về 
cách phát âm, giúp học sinh hiểu nghĩa của từ để đọc cho đúng.
 Ví dụ :
 Bài : Kì diệu rừng xanh ( TV 5 Tập 1 / 75 )
 - loanh quanh, lúp xúp, gọn ghẽ. ( Luyện đọc đúng âm đầu, vần ).
 - kiến trúc tân kì, vương quốc những người tí hon, giang sơn vàng rợi (Luyện hướng dẫn học sinh nhận ra muốn thể hiện được cảm xúc của bài đọc thì đọc đúng 
không là chưa đủ mà các em còn phải biết làm chủ giọng đọc của mình sao cho đúng 
ngữ điệu, cao độ, cường độ, trường độ, âm sắc,.. .phù hợp với từng loại câu ( câu kể, 
câu hỏi, câu cảm, câu khiến ) nhằm diễn tả đúng nội dung của bài.
 Ví dụ:
 Bài: Ê-mi- li, con ... ( TV 5 - Tập 1 / 49 )
 - Đi đâu cha ?
 - Xem gì cha ? ( Giọng đọc nhẹ nhàng, tình cảm. Tuy nhiên không cao giọng 
ở cuối câu hỏi, các từ dùng để hỏi )
 2.3.3. Việc đọc mẫu của giáo viên.
 Ở lớp 5, biện pháp đọc mẫu của giáo viên cần được cân nhắc kĩ nhằm phát 
huy sự sáng tạo về cách đọc của học sinh. Để học sinh đọc diễn cảm được một văn 
bản, trước hết giáo viên cần hướng dẫn học sinh đọc đúng, rõ ràng, rành mạch. Muốn 
vậy, giáo viên cần đọc mẫu bằng cách :
 * Đọc từ, cụm từ:
 Việc đọc đúng từ, cụm từ nhằm sửa phát âm sai, điều chỉnh cách đọc cho 
đúng, cách ngắt, nghỉ hơi cho hợp lí. Giáo viên thường gợi ý cho học sinh tự sửa 
hoặc nhờ bạn bè sửa giúp, nhưng học sinh cũng cần được giáo viên hướng dẫn cụ 
thể, được nghe giáo viên đọc mẫu thật chính xác để học sinh học đọc một cách trực 
quan và sinh động nhất ( nhất là với những học sinh còn đọc chậm, yếu ).
 2.3.4. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu từ ngữ, nội dung, nghệ thuật của bài 
đọc để nâng cao khả năng đọc diễn cảm
 Trong tiết Tập đọc, việc hướng dẫn học sinh tìm hiểu bài là nhằm mục đích 
trau dồi kĩ năng đọc - hiểu, nắm bắt thông tin, góp phần nâng cao năng lực cảm thụ 
văn học, tạo cơ sở cho học sinh đọc diễn cảm. Để hướng dẫn học sinh tìm hiểu bài 
nhằm nâng cao năng lực đọc diễn cảm, ngay từ khi hướng dẫn học sinh tiếp cận văn 
bản giáo viên cần hướng dẫn học sinh tìm hiểu :
 2.3.4.I. Hiểu nghĩa của từ ngữ trong bài văn, bài thơ:
 Giải nghĩa từ trong bài Tập đọc giúp học sinh hiểu nội dung, ý nghĩa bài đọc 
. Việc hướng dẫn học sinh tìm hiểu nghĩa một số từ ngữ trong ngữ cảnh cụ thể ( từ 
ngữ được chú giải trong sách giáo khoa, từ ngữ phổ thông mà học sinh địa phương 
chưa quen, từ ngữ quan trọng giúp học sinh hiểu nội dung bài,... ) nếu được thực 
hiện nhẹ nhàng, đúng lúc, đúng chỗ kết hợp với luyện đọc sẽ có tác dụng góp phần 
nâng cao kĩ năng đọc - hiểu, giúp học sinh đọc tốt hơn, nâng cao khả năng hiểu bài 
và vận dụng vào giọng đọc của mình có hiệu quả tốt hơn Một trong những đặc điểm của văn bản nghệ thuật là giàu hình ảnh. Vì vậy 
khi dạy Tập đọc, giáo viên thường hướng đến một số câu hỏi để học sinh có thể cảm 
nhận được hình ảnh trong bài đọc từ đó học sinh dần dần nhận biết, xác định được 
những hình ảnh gợi ra trong đoạn văn, đoạn thơ từ đó phát triển trí tưởng tượng của 
học sinh, hình thành và phát triển khả năng cảm thụ hình tượng văn học và giúp 
giọng đọc của học sinh biểu cảm hơn .
 Ví dụ :
 Bài : Cửa sông ( TV 5 - Tập 2 / 74 )
 - Qua hình ảnh cửa sông, Tác giả muốn nói lên điều gì? (ca ngợi tình cảm 
thủy chung, uống nước, nhớ nguồn)
 Từ đó hướng dẫn học sinh thể hiện tình cảm đó bằng giọng đọc nhẹ nhàng, 
thiết tha, tình cảm .
 *Nhận biết nhân vật, chi tiết, các biện pháp nghệ thuật tu từ :
 Việc luyện cho học sinh biết nhận xét nhân vật, chi tiết, biện pháp nghệ thuật 
sẽ phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Qua đó, học sinh biết bộc 
lộ cách hiểu, cách nghĩ, cách cảm, cách đánh giá của mình về nhân vật, về những 
chi tiết, nghệ thuật tu từ làm nên cái hay, cái đẹp của tác phẩm. Từ đó học sinh sẽ 
đọc tốt hơn.
 Ví dụ :
 Bài : Đất nước ( TV 5 - tập 2 / 95 )
 Trời xanh đây / là của chúng ta
 Núi rừng đây / là của chúng ta
 Những cánh đồng / thơm mát
 Những ngả đường / bát ngát
 Những dòng sông /đỏ nặng phù sa.
 Học sinh nhận biết được các từ ngữ đây, của chúng ta được lặp đi lặp lại có 
tác dụng nhấn mạnh sự khẳng định, nhằm nêu bật niềm tự hào, niềm hạnh phúc về 
đất nước đã được tự do. Những hình ảnh : những cánh đồng thơm mát, những ngả 
đường bát ngát, những dòng sông đỏ nặng phù sa được miêu tả theo cách liệt kê như 
vẽ ra trước mắt cảnh đất nước tự do bao la. Từ đó định hướng cho học sinh đọc với 
giọng nhanh, vui, khỏe khoắn, tràn đầy tự hào.
 Bài : Lập làng giữ biển ( TV 5 - Tập 2 / 36 )
 Lời bố Nhụ : Ở đấy đất rộng, bãi dài, cây xanh, nước ngọt, ngư trường gần. 
Chả còn gì hay hơn cho một làng biển. ( rành rẽ, điềm tĩnh, dứt khoát )