Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp học sinh dân tộc thiểu số Lớp 5 nắm vững bốn phép tính cộng, trừ, nhân, chia phân số

 Một số biện pháp giúp học sinh dân tộc thiểu số lớp 5 nắm vững bốn phép tính cộng, trừ, nhân, chia, phân số.
 I. PHẦN MỞ ĐẦU
 1. Lí do chọn đề tài
 Môn Toán ở bậc Tiểu học có một vị trí hết sức quan trọng, bởi vì: Các kiến 
thức, kĩ năng của môn Toán ở tiểu học có nhiều ứng dụng trong đời sống; chúng 
rất cần thiết để học tốt các môn học khác ở tiểu học, chuẩn bị cho việc học tốt môn 
Toán ở bậc trung học và khi trưởng thành các em có khả năng tư duy lôgic, tính 
toán nhanh và óc sáng tạo là người lao động có ích cho xã hội. 
 Dạy học các phép tính với phân số ở bậc Tiểu học có tầm quan trọng lớn lao. 
Vì cùng với bốn phép tính cơ bản với số thập phân, các phép tính cộng, trừ, nhân, 
chia phân số cũng được sử dụng thường xuyên trong cuộc sống và sinh hoạt. Vì 
vậy, kiến thức về cộng, trừ, nhân, chia phân số được coi là “Chìa khóa và là cầu 
nối” giữa Toán học và thực tiễn. Và là cơ sở để làm các phép tính trên tập hợp số 
hữu tỉ và số vô tỉ ở các lớp học trên.
 Việc nắm vững và thực hiện thành thạo bốn phép tính cộng, trừ, nhân, chia 
phân số giúp học sinh có những kĩ năng tính toán với phân số. Từ đó vận dụng vào 
việc tính toán và giải các dạng toán cơ bản, các bài toán tính chu vi, diện tích, thể 
tích một số hình, có liên quan đến phân số. Ngoài việc hình thành kĩ năng tính 
toán, việc nắm vững bốn phép tính về phân số còn giúp học sinh chủ động chiếm 
lĩnh kiến thức Toán học và cũng đồng thời rèn luyện về nhân cách cho các em như: 
tính cẩn thận, chính xác, dứt khoát, lý luận chặt chẽ và lôgic
 Nắm vững và thực hiện thành thạo bốn phép tính cơ bản về phân số có ý 
nghĩa và tác dụng là vậy mà học sinh lớp tôi còn rất kém. Học sinh lớp 5 mà cộng, 
trừ, nhân, chia phân số chưa thạo, còn nhầm lẫn, còn làm sai nhiều, ví dụ như bài 
làm của các học sinh sau:
 (Hình 1)
Doãn Tiến Tám Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 1 Một số biện pháp giúp học sinh dân tộc thiểu số lớp 5 nắm vững bốn phép tính cộng, trừ, nhân, chia, phân số.
đề tài “Một số biện pháp giúp học sinh dân tộc thiểu số lớp 5 nắm vững bốn 
phép tính cộng, trừ, nhân, chia phân số.”
 2. Mục tiêu, nhiệm vụ đề tài
 Giúp học sinh dân tộc thiểu số lớp 5 nắm vững bốn phép tính cộng, trừ, 
nhân, chia phân số. Nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy và học.
 Đề tài nghiên cứu cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn, có liên quan đến vấn đề 
nắm vững bốn phép tính cộng, trừ, nhân, chia phân số lớp 5, đối với học sinh dân 
tộc trường Tiểu học Võ Thị Sáu. 
 3. Đối tượng nghiên cứu
 Môn Toán lớp 5 và những biện pháp giúp học sinh dân tộc thiểu số lớp 5 
nắm vững bốn phép tính cộng, trừ, nhân, chia phân số.
 4. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu
 Học sinh lớp 5, trường Tiểu học Võ Thị Sáu từ năm học 2014 – 2015 đến 
hết học kì I năm học 2015 – 2016.
 5. Phương pháp nghiên cứu
 Phương pháp điều tra, khảo sát, thu thập thông tin.
 Phương pháp nghiên cứu tài liệu.
 Phương pháp trải nghiệm thực tế.
 Phương pháp quan sát.
 Phương pháp học nhóm.
 Phương pháp trò chơi.
 Phương pháp làm mẫu, so sánh đối chiếu.
Doãn Tiến Tám Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 3 Một số biện pháp giúp học sinh dân tộc thiểu số lớp 5 nắm vững bốn phép tính cộng, trừ, nhân, chia, phân số.
 Được sự quan tâm và chỉ đạo của lãnh đạo nhà trường.
 Có đầy đủ các tài liệu, công văn hướng dẫn và sự góp ý của đồng nghiệp 
trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài.
 Bản thân luôn học hỏi, tìm tòi và tận tâm, kiên trì áp dụng các biện pháp 
giúp học sinh dân tộc thiểu số lớp 5 nắm vững bốn phép tính cộng, trừ, nhân, chia 
phân số. Có nhiều học sinh chăm ngoan, đi học chuyên cần, hưởng ứng và tham 
gia tích cực trong quá trình nghiên cứu. Đồng thời nhiều cha mẹ học sinh quan 
tâm đến việc học của con mình.
 * Khó khăn
 Vì các em chậm hiểu, một số em chưa thuộc hết bảng nhân, bảng chia và 
chưa chăm chỉ luyện tập nên sự tiến bộ rất chậm. 
 Năm học 2014 – 2015 và năm học 2015 - 2016, tôi được giao chủ nhiệm lớp 
5A và 5D ở phân hiệu 1 và 3, có100% học sinh là người dân tộc thiểu số(Ê-đê). 
Các em đều ở trong buôn làng ít có điều kiện giao tiếp với bên ngoài nên các em 
còn thiếu mạnh dạn, tự tin trong quá trình học. Và một số em cộng, trừ trong phạm 
vi 20 còn khó khăn, chưa thuộc bảng nhân, bảng chia, trí nhớ không bền, lâu nhớ 
mau quên. Nhiều học sinh có hoàn cảnh gia đình khó khăn, cha mẹ ít quan tâm.
 Điều kiện kinh tế xã Ea Bông còn nhiều khó khăn (9 buôn có 5 buôn khó 
khăn) các phân hiệu của trường đều đóng ở buôn khó khăn, đã ảnh hưởng đến khả 
năng học tập của các em nói chung và môn Toán nói riêng.
 Cơ sở vật chất nhà trường chưa thật sự đáp ứng cho quá trình dạy và học 
hiện nay.
 2.2. Thành công, hạn chế 
 * Thành công
 Đề tài giúp học sinh nhận ra những sai sót của mình trong tính toán và sửa 
sai. Từ đó các em nắm chắc kiến thức, mạnh dạn, tự tin làm đúng các phép tính với 
phân số và học môn Toán ngày một tốt hơn.
 * Hạn chế
 Bản thân đôi lúc còn nôn nóng muốn được ngay kết quả khi áp dụng đề tài. 
Học sinh quen dùng tiếng mẹ đẻ(Ê-đê) việc hiểu nghĩa tiếng Phổ thông còn chậm 
mà tôi lại không biết tiếng của các em nên khi hướng dẫn học sinh chưa phát huy 
hết tác dụng của đề tài. 
 2.3. Mặt mạnh, mặt yếu
 * Mặt mạnh
 Đề tài giúp giáo viên điều chỉnh được những thiếu sót trong quá trình giảng 
dạy các phép tính với phân số. Đồng thời giúp học sinh hiểu sâu hơn, nắm vững 
kiến thức hay kiến thức tối thiểu cần đạt về thực hiện các phép tính với phân số.
 * Mặt yếu
Doãn Tiến Tám Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 5 Một số biện pháp giúp học sinh dân tộc thiểu số lớp 5 nắm vững bốn phép tính cộng, trừ, nhân, chia, phân số.
chung, quá trình thực hiện biện pháp giúp học sinh dân tộc thiểu số lớp 5 nắm 
vững bốn phép tính cộng, trừ, nhân, chia phân số nói riêng.
 Mặt khác, do điều kiện kinh tế của xã Ea Bông còn khó khăn(có 5 buôn 
thuộc diện vùng khó khăn của huyện), đời sống nhân dân còn nghèo, trình độ dân 
trí thấp, một số cha mẹ học sinh không đủ trình độ để kèm cặp con mình.
 Những thực trạng trên là những yếu tố tác động không nhỏ đến quá trình 
nghiên cứu và thực hiện đề tài: Một số biện pháp giúp học sinh dân tộc thiểu số lớp 
5 nắm vững bốn phép tính cộng, trừ, nhân, chia phân số.
 3. Giải pháp, biện pháp 
 3.1. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp
 Mục tiêu của các biện pháp là: Giúp cho học sinh nắm chắc cấu tạo phân số 
và phát hiện ra những sai sót khi thực hiện bốn phép tính cộng, trừ, nhân, chia phân 
số; rèn cho các em thói quen thử lại khi làm tính và khích lệ, rèn luyện cho học 
sinh lòng say mê học toán. Bên cạnh đó, phụ đạo cho học sinh còn khó khăn trong 
học tập. Từ đó, giúp các em nắm vững các phép tính với phân số và vận dụng một 
cách chính xác khi cộng, trừ, nhân, chia phân số. Nhằm nâng cao chất lượng dạy 
và học môn Toán nói chung, kĩ năng tính toán với phân số nói riêng. 
 3.2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp
 Biện pháp 1: Công tác chủ nhiệm lớp
 a) Về tổ chức cơ cấu lớp
 Sau khi nhận lớp công việc đầu tiên là củng cố nề nếp học tập, bầu ban tự 
quản lớp học. Tôi tiến hành kiểm tra chất lượng để phân loại trình độ học tập của 
học sinh, phân chia lớp thành nhóm học tập, bầu ra nhóm trưởng có học lực tốt để 
kiểm tra việc thực hiện các bài tập thực hành. Các bài tập đưa ra theo quy luật từ 
dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp. Các em được giao nhiệm vụ vào cuối tiết 
học ngày hôm trước và được kiểm tra và sửa bài vào tiết học hôm sau, khi các em 
làm được bài tôi động viên khích lệ các em. 
 Ví dụ như bài tập:
 2 3 2 3
 ? ?
 7 7 5 4
 5 3 3 3
 ? : ?
 6 4 10 4
 Hay: Một người bán vải lần đầu bán được 1 tấm vải, lần sau bán được 2 
 3 5
tấm vải đó. Hỏi: 
 a) Cả hai lần bán được mấy phần của tấm vải
 b) Còn lại mấy phần của tấm vải? 
 b) Đối với cha, mẹ học sinh 
 Tôi tổ chức và tham gia các cuộc họp cha mẹ học sinh để báo cáo kết quả 
học tập của các em và bàn bạc về cách phối hợp giáo dục học sinh. Ví dụ như:
Doãn Tiến Tám Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 7 Một số biện pháp giúp học sinh dân tộc thiểu số lớp 5 nắm vững bốn phép tính cộng, trừ, nhân, chia, phân số.
 (Hình 5)
 20 13 20 13 7
 Vậy: 
 19 19 19 19
 (Khi các em đã cộng, trừ thành thạo tôi không yêu cầu các em dùng thước 
cộng, trừ nữa.) 
 * Về bảng nhân và bảng chia có một số em chưa thuộc nên dẫn đến không 
biết nhân, biết chia hoặc là nhân, chia sai. Tôi đã hướng dẫn các em cách học thuộc 
bảng nhân, bảng chia như sau: 
 - Với bảng nhân
 Tôi dạy cách sử dụng ngón tay để học thuộc bảng nhân, ví dụ như bảng nhân 
4 cụ thể là:
 + Đếm thầm “Bốn” (bật một ngón tay) và nói to “Bốn nhân một bằng
bốn”.
 + Đếm thầm “Tám” (bật hai ngón tay) và nói to “Bốn nhân hai bằng
Tám”. Cứ như thế cho đến “4 x 10 = 40”
 Ở đây thừa số thứ nhất luôn là 4, còn thừa số thứ hai là ngón tay bật lên, tích 
là kết quả đếm thêm.
 - Với bảng chia
 Tôi dạy cách sử dụng ngón tay để học thuộc bảng chia, như bảng chia 4 cụ 
thể là:
 + Đếm thầm “Bốn” (bật một ngón tay) và nói to “Bốn chia bốn bằng một”.
 + Đếm thầm “Tám” (bật hai ngón tay) và nói to “Tám chia bốn bằng hai”.
Cứ như thế cho đến “40 : 4 = 10”.
 Ở đây số bị chia là kết quả đếm thêm 4, số chia là 4, thương là ngón tay.
 (Khi các em đã thuộc bảng nhân, bảng chia tôi không yêu cầu các em dùng 
ngón tay nữa.)
Doãn Tiến Tám Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 9 Một số biện pháp giúp học sinh dân tộc thiểu số lớp 5 nắm vững bốn phép tính cộng, trừ, nhân, chia, phân số.
 2 5 13
 Ví dụ: 2 ; 5 ; 13 
 1 1 1
 Từ ví dụ tôi hướng dẫn học sinh rút ra kết luận: Mỗi số tự nhiên lớn hơn 0 có 
thể coi là một phân số có mẫu số bằng 1. 
 b) Rút gọn phân số
 Về rút gọn phân số các em thường mắc lỗi rút gọn phân số chưa tối giản.
 12 12 : 2 6 15 15 : 5 3
 Ví dụ: (Chưa tối giản); (Chưa viết thành số tự 
 8 8 : 2 4 5 5 : 5 1
nhiên).
 Để khắc phục thiếu sót trên cho các em, tôi làm như sau:
 - Viết bài của các em lên bảng, yêu cầu các em suy nghĩ và rút gọn tiếp.
 12 12 : 2 6 6 : 2 3 15 15 : 5 3
 Ví dụ: ; 3
 8 8 : 2 4 4 : 2 2 5 5 : 5 1
 - Đối với học sinh năng khiếu, tôi yêu cầu các em tìm ra cách rút gọn nhanh 
nhất.
 12 12 : 4 3
 Ví dụ: (Vì 12 và 8 đều chia hết cho 4 lớn nhất) 
 8 8 : 4 2
 c) Quy đồng mẫu số hai phân số
 Lỗi các em thường mắc phải là: Khi quy đồng mẫu số hai phân số có mẫu số 
của phân số này chia hết cho mẫu số của phân số kia các em vẫn quy đồng như 
cách thông thường.
 Ví dụ: Quy đồng mẫu số: 3 và 1
 4 2
 3 3 2 6 1 1 4 4
 ; 
 4 4 2 8 2 2 4 8
 Để khắc phục lỗi này, tôi làm như sau:
 - Chép bài làm của các em lên bảng, yêu cầu các em tìm ra cách quy đồng 
khác và so sánh cách nào gọn hơn.
 Ví dụ: Quy đồng mẫu số: 3 và 1
 4 2
 1 1 2 2
 Vì 4 : 2 = 2 nên 
 2 2 2 4
 - Từ ví dụ tôi yêu cầu học sinh nêu cách quy đồng mẫu số hai phân số có 
mẫu số của phân số này chia hết cho mẫu số của phân số kia: Tìm thương của hai 
mẫu số, lấy tử số và mẫu số của phân số có mẫu số bé hơn nhân với thương vừa 
tìm được, ta được phân số quy đồng.
 d) Một số lỗi sai khi thực hiện bốn phép tính về phân số 
 * Phép cộng
Doãn Tiến Tám Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 11