Sáng kiến kinh nghiệm Kinh nghiệm giúp học sinh ghi nhớ một số mảng kiến thức trong môn Toán Lớp 5

 I. PHẦN MỞ ĐẦU
 I .1. Lý do chọn đề tài. 
 Ghi nhớ là một quá trình tâm lý phản ánh kinh nghiệm của con người. Trong 
dạy học và giáo dục, không có ghi nhớ không thể học tập được, không thể tư duy 
và sự hiểu biết về thế giới cũng không thể xảy ra. Tuy nhiên trong học tập nghiên 
cứu và hoạt động thực tiễn, con người không thể dừng ở sự tích lũy tri thức mà còn 
phải phát huy khả năng tư duy có tưởng tượng, và nhiều phẩm chất tâm lý khác của 
một nhân cách hoàn chỉnh. Việc rèn luyện, phát triển ghi nhớ cho học sinh là một 
trong những nhiệm vụ quan trong của công tác dạy học và giáo dục. Dưới hình 
thức biểu tượng bằng cách ghi nhớ, giữ gìn và nhận lại những điều mà con người 
tích lũy được từ kinh nghiệm. 
 Qua những năm giảng dạy ở trường Tiểu học Y Ngông, tôi thấy hầu hết các 
em là học sinh của con em đồng bào dân tộc thiểu số, có hoàn cảnh khó khăn. Tuy 
có một em có sự ghi nhớ tốt, nhưng cũng có những em ghi nhớ còn chưa tốt đặc 
biệt ở môn Toán. Việc ghi nhớ chưa tốt trong môn Toán không đồng đều ở một số 
mảng kiến thức, sẽ dẫn đến các em không hiểu bài, chán nản, không thích học hoặc 
chưa hoàn thành bài tập theo yêu cầu. Đó chính là nguyên nhân các em học yếu 
trong môn Toán.
 Vậy dạy học như thế nào để giúp cho các em có khả năng ghi nhớ tốt, đạt 
được hiệu quả cao, phát huy được tính chủ động, tích cực của học sinh và phù hợp 
với yêu cầu đổi mới của phương pháp dạy học, đó là lí do tôi chọn đề đề tài “Kinh 
nghiệm giúp học sinh ghi nhớ một số mảng kiến thức trong môn Toán lớp 5.”
 I..2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài. 
 a. Mục tiêu: 
 Đề tài đưa ra một số cách rèn kĩ năng ghi nhớ, giúp học sinh nắm vững một số 
mảng kiến thức cơ bản của môn Toán theo chương trình, và đạt chuẩn kiến thức, kĩ 
năng cơ bản của môn học. Giúp cho cho các em có khả năng ghi nhớ tốt, biết vận 
dụng vào tính, toán thành thạo và giải toán có lời văn theo chương trình học.
 b. Nhiệm vụ:
 -1- Tuy nhiên để giúp học sinh ghi nhớ đạt hiệu quả cao, giáo viên cần phải tìm 
 hiểu những nguyên nhân dẫn đến học sinh học khó ghi nhớ ở các mảng kiến thức. 
 Từ đó đưa ra những biện pháp giúp học sinh ghi nhớ tốt nhất.
 II.2. Thực trạng.
 a. Thuận lợi, khó khăn
 * Thuận lợi.
 Được sự quan tâm hướng dẫn và chỉ đạo sát sao của Ban lãnh đạo và chuyên 
môn nhà trường. Được sự quan tâm của các cấp, các ngành mà các em có đầy đủ 
sách vở và đồ dùng học tập. Trường học được xây dựng ở địa bàn gần dân vì thế 
việc đi học của các em được dễ dàng. 
 Một số gia đình đã quan tâm tạo điều kiện cho các em đi học 2 buổi/ ngày. 
 Học sinh rất ham học hỏi, biết quan tâm giúp đỡ bạn bè ; có sự nỗ lực cố gắng 
 vươn lên trong học tập, nên việc giúp học sinh ghi nhớ có những thuận lợi nhất 
 định.
 Bản thân vừa làm công tác chủ nhiệm, vừa trực tiếp giảng dạy lớp học nên 
việc nắm bắt đối tượng học sinh ghi nhớ một số mảng kiến thức trong môn Toán 
rất thuận lợi. Được sự quan tâm giúp đỡ của đồng nhiệp, Ban lãnh đạo nhà trường 
đã tạo điều kiện thuận lợi giúp tôi thực hiện hiệu quả đề tài này.
 *Khó khăn.
 Khả năng ghi nhớ của học sinh còn nhiều hạn chế, nhất là đối tượng học sinh 
dân tộc thiểu số. Một số em chưa hiểu được tầm quan trọng của việc học tập, ý 
thức học tập của các em chưa cao. Vì vậy việc giúp học sinh ghi nhớ còn gặp 
nhiều khó khăn.
 Kĩ năng tiếp nhận ghi nhớ, nhận lại những thông tin của các em chưa bền 
vững, Chỉ ghi nhớ một cách máy móc trong thời gian ngắn, không được rèn luyện 
thường xuyên. Các bậc cha mẹ học sinh còn chưa quan tâm đến việc học hành của 
con em mình, nên rất khó khăn cho công tác dạy học để nâng cao chất lượng dạy 
và học.
 b.Thành công, hạn chế.
 * Thành công.
 -3- Được sự phân công của Ban lãnh đạo nhà trường năm học 2013-2014, tôi 
được giao nhiệm vụ làm công tác chủ nhiệm lớp 5A. Ngay từ đầu năm học, tôi đã 
làm quen và nắm bắt được đối tượng học sinh trong lớp. Đa số các em là con em 
đồng bào dân tộc thiểu số, có hoàn cảnh khó khăn. Nhưng được sự quan tâm của 
nhà trường, của các cấp, các ngành mà các em có đầy đủ sách vở và đồ dùng học 
tập. Khả năng mức độ ghi nhớ một số mảng kiến thức rất hạn chế, các em còn hay 
quên kiến thức đã học, là do những nguyên nhân sau: Ý thức học tập chưa cao, 
chưa tập trung vào bài giảng, tư duy kém phát triển, trí nhớ không bền vững, hoàn 
cảnh gia đình gặp nhiều khó khăn. 
 Nếu kiến thức không được ghi nhớ thường xuyên thì các em rất khó khăn 
trong việc học Toán. Việc ghi nhớ kém một số mảng kiến thức trong môn Toán là 
do các em đi học chưa chuyên cần, chưa chịu khó học bài cũ, thường hay nghỉ học 
để phụ giúp gia đình vì thế mà các em khó nhớ được kiến thức cơ bản dẫn đến ghi 
nhớ không bền vững. 
 Để giúp học sinh có khả năng ghi nhớ tốt ở một số mảng kiến thức, cần có sự 
nỗ lực, tìm tòi rất nhiều ở giáo viên. Bên cạnh đó giáo viên cần giúp đỡ các em có 
ý thức tự phấn đấu vươn lên trong học tập hàng ngày. Nếu các em thấy được vai 
trò trong học tập là cần thiết như thế nào thì chất lượng dạy học mới đạt kết quả 
tốt.
 II.3. Giải pháp, biện pháp.
 a. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp.
 Lựa chọn những biện pháp tối ưu nhất để giúp các em cách ghi nhớ một số 
 mảng kiến thức thường xuyên trong môn Toán. Nhằm góp phần nâng cao chất 
 lượng học tập môn Toán nói riêng và các hoạt động khác trong chương trình nói 
 chung. 
 b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp.
 b.1. Khảo sát phân loại đối tượng học sinh.
 Thông thường bất kì mảng kiến thức nào trong môn Toán cũng có ít nhiều 
học sinh chưa có khả năng ghi nhớ tốt. Nhưng đặc biệt, học sinh khối 5 trong 
 -5- Mảng số học. 
 Trong giảng dạy giáo viên cần chú ý thái độ học tập, sự chú ý của những em 
khả năng ghi nhớ kém, chưa tốt. Để giúp cho các em ghi nhớ một cách tốt nhất, 
cần chú ý tới mức độ yêu cầu kiến thức vừa sức đối với các em. Cần khắc phục 
tính ngại khó, tính không kiên trì, thiếu tin tưởng vào khả năng học tập của mình. 
Hướng dẫn kịp thời để giúp cho các em hoàn thành nhiệm vụ trong học tập.
 Phần số học, đa số các em còn chưa nắm vững các kĩ năng thực hiện các phép 
tính cộng, trừ, nhân chia số thập phân vì lí do các em vẫn còn hay quên kĩ năng 
thực hiện các phép tính với số tự nhiên. Kĩ năng viết, thêm vào, hoặc bớt còn chậm 
vì vậy giáo viên là người hướng dẫn bài tập cần cụ thể, tỉ mỉ hơn đối với những em 
có trí nhớ kém không bền vững. Khi giao nhiệm vụ cho các em cần kiểm tra cụ thể, 
hướng dẫn giúp đỡ sửa sai kịp thời những thiếu sót mà các em mắc phải. Khuyến 
khích động viên kịp thời khi các em có sự cố gắng tiến bộ hoàn thành bài làm.
 Ví dụ: Khi dạy bài “ Luyện tập” ( trang 54)
 Kĩ năng thực hiện phép trừ hai phân số một số em thường đặt tính chưa 
 chính xác. Các em đặt tính giống như đặt phép trừ hai số tự nhiên vì khả năng ghi 
 nhớ của các em chưa phân biệt được phép trừ hai số tự nhiên và phép trừ hai số 
 thập phân khác nhau vì vậy dẫn đến kết quả còn sai.
 Trước khi hướng dẫn Sau khi hướng dẫn
 60 60
 -
 12,45 12,46
 88,15 47,54 
 Giáo viên cần hướng dẫn các em phân tích lại cấu tạo của hai số hai số 
 thập phân trong phép trừ. Hướng dẫn các em nêu lại cách đặt tính, hãy nhận xét ở 
 số bị trừ là số tự nhiên hay số thập phân ? Nếu là số tự nhiên thì trước khi trừ ta 
 có cần phải thêm dấu phẩy và các chữ số 0 vào bên phải của số bị trừ hay không 
 ? yêu cầu các em thực hiện lại phép tính từng bước. Khi học sinh đã tìm ra kết 
 quả phép tính đúng, giáo viên hướng dẫn học sinh so sánh với kết quả chưa đúng 
 -7- Trước khi hướng dẫn Sau khi hướng dẫn
 16,25 16, 25 
 x x
 6,7 6,7
 7245 11375
 6620 9750 
 73,445 108,875
 Để khắc phục tình trạng trên tôi đã hướng dẫn các em từng bước một. Khi 
lấy từng chữ số của thừa số thứ hai nhân lần lượt với các chữ số của thừa số thứ 
nhất ( kể từ phải sang trái). Nếu kết quả nhân bằng 10 hoặc lớn hơn 10 ta có cần 
phải nhớ không ? Ta cần phải viết số nào, và phải nhớ số nào ? Vậy khi nhân số 
tiếp theo nếu nhớ thì có thêm vào không, và phải thêm vào mấy ? ( nhớ bao nhiêu 
thì thêm vào bấy nhiêu ). Hay khi nhân nếu kết quả nhỏ hơn 10 ta có cần phải nhớ 
không ? Sau khi hướng dẫn xong cho các em so sánh giữa hai phép tính ( Một phép 
tính còn nhầm lẫn và một phép tính đã sửa sai chính xác). 
 Thường xuyên rèn luyện cho học sinh cách ghi nhớ có chủ định, kiểm tra, 
đánh giá chất lượng để nắm mức độ ghi nhớ của học sinh. Hướng dẫn các em ghi 
nhớ có chủ định bằng cách ghi ra từng ý, từng nội dung nhỏ để các em nắm được ý 
chính của nội dung cần ghi nhớ.
 Giáo viên phải luôn khắc sâu những kiến thức đã học nhiều lần theo nhiều 
hình thức khác nhau, lồng ghép qua nhiều tiết học. Không những chỉ cần ghi nhớ 
có chủ định mà có những điều học sinh cần phải học thuộc lòng, thì cũng phải 
hướng dẫn các em biết cách ghi nhớ máy móc với biện pháp hợp lý.
 Mảng hình học.
 Trong môn Toán lớp 5 mảng hình học một số em còn chưa nhớ được đặc 
điểm, hình dạng của hình học. Công thức, quy tắc tính của hình học,vì thế dẫn đến 
các em khi thực hiện giải bài toán có liên quan đến hình học còn rất lúng túng. Vậy 
cần phải giúp học sinh có khả năng ghi nhớ khi quan sát các đồ dùng dạy học, các 
sự vật hiện tượng như thế nào có hiệu quả.
 -9- 6cm, chiều rộng 4cm thì diện tích hình chữ nhật bằng bao nhiêu ? Hãy so sánh kết 
quả diện tích của hình tam giác và hình chữ nhật có bằng nhau không ? 
 Từ cách thực hiện ở trên sẽ giúp cho các em nhận biết cách tính diện tích 
hình tam giác và cách tính diện tích hình chữ nhật khác nhau. 
 b.2.2.Giúp học sinh ghi nhớ công thức, quy tắc hình học 
 Không phải lúc nào học sinh sau khi học xong bài dạy là các em sẽ nhớ được 
hết các công thức, quy tắc tính chu vi, diện tích về hình học. Kiến thức phải được 
ôn luyện thường xuyên không những chỉ trong tiết học chính khóa mà phải được 
ôn luyện hàng ngày lồng ghép qua những tiết học khác. 
 Tổ chức cho học sinh thi nêu công thức, quy tắc hình học vào tiết sinh hoạt 15 
phút đầu giờ hoặc những buổi sinh hoạt tập thể. Có hình thức động viên, khen 
thưởng kịp thời để động viên , khích lệ các em. 
 Việc trang trí lớp học cũng sẽ giúp cho các em ghi nhơ tốt hơn như cách 
trang trí lớp học thân thiện theo chủ đề hoa điểm 10, mang trên mình mỗi bông 
hoa, mỗi con vật,... được trang trí trong lớp là các công thức, quy tắc toán học. 
Cách làm này nhằm giúp các em thường xuyên được quan sát và ghi nhớ một cách 
tích cực, hứng thú hơn.
 b.2.3. Giúp học sinh ghi nhớ thông qua trò chơi học tập
 Trò chơi học tập đóng một vai trò hết sức quan trọng trong việc ghi nhớ cho 
các em. Tạo ra sự thoải mái không gây áp lực cho người học đồng thời giúp cho 
các em tự tin, mạnh dạn ; ý thức tự giác, tinh thần tham gia đồng đội trong học tập.
 Ví dụ : Để củng cố kĩ năng thực hiện các phép chia số thập phân cho 10 ; 
 100 ; 1000. Giáo viên có thể tổ chức trò chơi “Nối nhanh phép tính với kết quả 
 đúng”. 
 Giáo viên dùng những tấm bìa cứng hình thành những phép tính theo cột 
 dọc còn cột bên là các kết quả tương ứng rồi gắn lên bảng lớp. 
 Hình thức chơi: Chia lớp thành 2 nhóm, mỗi nhóm gồm 3 em. Hình thức 
 chơi thi đua giữa các nhóm với nhau. 
 Cách chơi : Lần lượt từng em lên nối kết quả đúng với phép tính sao cho 
 nhanh và chính xác. Khi em đứng đầu hàng về chỗ thì em đứng thứ 2 mới tiếp tục 
 -11-