Sáng kiến kinh nghiệm Dạy một số yếu tố hình học ở Lớp 5

 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm “D¹y mét sè yÕu tè H×nh häc líp 5” 
 MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI VÀ LỊCH SỬ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU:
 Trong định hướng chiến lược phát triển Giáo dục - Đào tạo trong thời kỳ 
công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Nghị quyết 02 của Ban chấp hành TW 
Đảng khoá VIII vẫn tiếp tục khẳng định "Muốn tiến hành công nghiệp hoá - hiện 
đại hoá được thắng lợi thì vẫn phải phát triển mạnh về Giáo dục - Đào tạo, phát 
huy nguồn lực con người. Đó là yếu tố cơ bản của sự phát triển mạnh và bền 
vững".
 Bên cạnh những quan điểm về chủ trương đường lối, chính sách đúng đắn 
đó của Đảng, của ngành thì đòi hỏi mỗi nhà giáo chúng ta phải luôn phát huy 
những tài năng, trí tuệ của mình để cùng góp phần thực hiện thành công Nghị 
quyết. Vậy việc tiến hành phải đồng bộ ở mọi cấp, mọi ngành trên toàn bộ mặt 
trận giáo dục hiện nay.
 Với mục tiêu giáo dục tiểu học hiện nay "Hình thành cho học sinh những 
cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đức, trí, thể, mĩ và các kĩ 
năng cơ bản để học tiếp các bậc học trên hoặc để đi sâu vào cuộc sống lao 
động". Vì vậy với việc thay đổi nội dung, chương trình sách giáo khoa thì việc 
thay đổi phương pháp, hình thức dạy học cũng cần phải được quan tâm để phù 
hợp với nội dung chương trình và trình độ nhận thức của học sinh.
 Đổi mới phương pháp dạy học ở tiểu học hiện nay là phát hiện, lựa chọn 
và sử dụng phương pháp cụ thể phù hợp với quan điểm dạy học "Tích cực hóa 
hoạt động học tập của học sinh” và phù hợp với nội dung giáo dục. Xây dựng 
"Trường học thân thiện, học sinh tích cực” đó là một yếu tố quan trọng trong 
quá trình dạy học nhằm phát huy tính tích cực của học sinh.
 Thực tế việc dạy học theo hướng tích cực các hoạt động học tập của học 
sinh tại Trường Phổ thông dân tộc Bán trú Tiểu học Thắng Mố huyện Yên Minh 
tỉnh Hà Giang cũng dần được cải thiện. Tuy nhiên để đáp ứng được yêu cầu 
nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường thì vẫn còn một số yếu kém và hạn 
chế: Môi trường giáo dục của địa phương còn hạn chế, cơ sở vật chất chưa đồng 
NguyÔn V¨n H­íng Tr­êng PTDT B¸n tró TiÓu häc Th¾ng Mè 1 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm “D¹y mét sè yÕu tè H×nh häc líp 5” 
 1. Chỉ ra những cơ sở lí luận thực tiễn của việc hướng dẫn học sinh lớp 5 
học các yếu tố hình học thông qua việc thực nghiệm bản thân nhằm giúp cho 
việc dạy học và học các yếu tố hình học nói riêng, môn Toán nói chung có hiệu 
quả hơn.
 2. Thực nghiệm dạy các yếu tố hình học theo hướng tích cực các hoạt động 
học tập của học sinh bằng phiếu bài tập, đồ dùng trực quan, vật mẫu (thu nhỏ). 
 3. Tìm ra những nguyên nhân, giải pháp, ý kiến nhằm khắc phục khó khăn 
nâng cao chất lượng dạy và học ở dạng các yếu tố hình học nói riêng và môn 
Toán nói chung.
 4. Tổng kết, đánh giá và rút ra bài học kinh nghiệm, nêu ý kiến đề xuất của 
bản thân.
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.
a. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết:
 Nghiên cứu phương pháp giảng dạy theo hướng đổi mới, tích cực.
 - Sách giáo khoa Toán lớp 5.
 - Sách giáo viên Toán lớp 5.
 - Thiết kế bài dạy môn Toán lớp 5.
 -Tạp chí tiểu học.
 - Phương pháp dạy toán bậc tiểu học (Nhà xuất bản Đại học sư phạm).
 - Toán chuyên đề hình học lớp 5 (Nhà xuất bản giáo dục).
 - Thông tư 896 BGD & ĐT - GDTH V/v hướng dẫn diều chỉnh việc dạy 
và học cho học sinh tiểu học.
 - Tài kiệu bồi dưỡng giáo viên dạy lớp 5 theo chương trình tiểu học mới 
(Nhà xuất bản Hà Nội).
 - Một số giải pháp chủ yếu để cải thiện chất lượng dạy học cho trẻ em có 
hoàn cảnh khó khăn (Dự án giáo dục tiểu học cho trẻ em có hoàn cảnh khó 
khăn).
 - Số 9832 BGD & ĐT - GDTH V/v hướng dẫn thực hiện chương trình các 
môn học lớp 1, 2, 3, 4, 5.
NguyÔn V¨n H­íng Tr­êng PTDT B¸n tró TiÓu häc Th¾ng Mè 3 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm “D¹y mét sè yÕu tè H×nh häc líp 5” 
6. CẤU TRÚC CỦA ĐỀ TÀI.
 CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN ĐỀ TÀI
1.CƠ SỞ LÍ LUẬN:
 Trong hệ thống giáo dục quốc dân thì giáo dục tiểu học là nền tảng cơ sở 
cho việc hình thành và phát triển toàn diện nhân cách ban đầu cho mỗi con 
người. Trong các môn học ít có môn học nào lại giúp rèn luyện năng lực suy 
nghĩ và phát triển trí tuệ cho học sinh như môn Toán, còn trong bản thân môn 
Toán thì cũng ít có tuyến kiến thức nào giúp phát triển tư duy lô - gích, trí thông 
minh, óc sáng tạo như các yếu tố về hình học. Do vậy trong tất cả môn học ở bậc 
tiểu học thì môn Toán là môn giữ vị trí quan trọng trong số 9 môn học bắt buộc. 
Thời gian dành cho môn Toán chiếm tỷ lệ khá cao, việc dạy các yếu tố hình học 
ở lớp 5 sẽ giúp cho học sinh có năng lực nhận biết các sự việc, hiện tượng một 
cách nhanh chóng, lô - gíc và có khoa học. Đồng thời các yếu tố hình học còn 
gắn bó mật thiết với các kiến thức khác như số học, đại số, đại lượng, đo lường 
và giải các bài toán có lời văn tạo thành môn Toán có cấu trúc chương trình 
hoàn chỉnh và phù hợp với học sinh tiểu học.
 Vì vậy việc dạy các yếu tố hình học phải đạt được các mục đích sau:
 - Hình thành cho học sinh có biểu tượng chính xác về hình, hình học.
 - Giúp trẻ phát triển trí tưởng tượng không gian, năng lực tư duy và kĩ 
năng thực hành về hình học.
 - Giúp học sinh có những hiểu biết cần thiết.
2. CƠ SỞ THỰC TIỄN:
 2.1. Nội dung các yếu tố hình học lớp 5 bao gồm :
 Các kiến thức về tam giác, hình thang, hình hộp chữ nhật, hình lập 
phương, đường tròn, hình trụ. Để có phương pháp dạy cụ thể tôi đã tạm chia nội 
dung dạy các yếu tố hình học ở lớp 5 thành 3 yếu tố đó là :
NguyÔn V¨n H­íng Tr­êng PTDT B¸n tró TiÓu häc Th¾ng Mè 5 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm “D¹y mét sè yÕu tè H×nh häc líp 5” 
 - Học sinh có điều kiện theo học tập trung.
 - Có tài liệu học tập và sách giáo khoa.
 1.2. Điểm yếu:
 - Phương tiện giảng dạy còn thiếu, chưa đồng bộ.
 - Bộ môn học mang tính trìu tượng hoá đối với học sinh.
 - Đối tượng học sinh chưa được thực hành nhiều (từ vật mẫu hay hình vẽ).
 - Sự đầu tư trang thiết bị còn thiếu.
 - Trình độ nhận thức của học sinh có ảnh hưởng của vùng miền.
 1.3. Chất lượng dạy và học:
 Do còn nhiều những khó khăn, nhưng trong những năm gần đây chất 
lượng dạy và học trong nhà trường đã có nhiều chuyển biến rõ rệt cả về chất 
lượng dạy của giáo viên và chất lượng học của học sinh năm sau cao hơn năm 
trước. Nhưng bên cạnh đó vẫn còn những hạn chế về chất lượng dạy và học, do 
từ cả hai phía giáo viên và học sinh.
 1.4. Nguyên nhân:
 a. Từ phía giáo viên:
 + Do trình độ nhận thức của cán bộ giáo viên còn hạn chế, chưa có nhiều 
sáng kiến hay để áp dụng.
 + Cơ sở vật chất trang thiết bị dạy học còn thiếu và đơn giản.
 + Điều kiện khách quan về dân trí vùng miền còn thấp.
 b. Từ phía học sinh và gia đình:
 + Trình độ nhận thức còn hạn chế có tới 80% số học sinh nhận thức yếu 
về kiến thức hình học.
 + Trang thiết bị học tập còn thiếu.
 + Điều kiện cuộc sống còn khó khăn thiếu thốn về kinh tế 
NguyÔn V¨n H­íng Tr­êng PTDT B¸n tró TiÓu häc Th¾ng Mè 7 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm “D¹y mét sè yÕu tè H×nh häc líp 5” 
 Ví dụ: Bài: “Hình hộp chữ nhật - Hình lập phương”
 Ở bài này nếu giáo viên không sử dụng các khối hình hộp để hình thành 
kiến thức mới mà chỉ sử dụng hình vẽ thôi thì sẽ dẫn tới tư duy của học sinh 
kém phát triển dễ kéo theo khả năng vẽ hình bị hạn chế và việc giải quyết các 
bài toán có liên quan tới vẽ hình sẽ gặp nhiều khó khăn.
3. BÀI SOẠN MINH HOẠ CHO HÌNH THỨC DẠY HỌC THEO HƯỚNG 
TÍCH CỰC.
 BÀI: DIỆN TÍCH XUNG QUANH VÀ DIỆN TÍCH TOÀN PHẦN CỦA 
 HÌNH HỘP CHỮ NHẬT
I. MỤC TIÊU:
 Có biểu tượng về diện tích xung quanh, diện tích toàn phần của hình hộp 
chữ nhật.
 Biết tính diện tích xung quanh và diện tích toàn phần của hình hộp chữ 
nhật.
 Khả năng tư duy, tự giác trong học tập.
II. ĐỒ DÙNG DẠY VÀ HỌC:
 Hình hộp chữ nhật có kích thước 8cm x 5cm x 4cm như SGK.
 Phiếu bài tập.
III. PHƯƠNG PHÁP:
 Hướng dẫn quan sát, nhận xét; thảo luận; hoạt động nhóm; thực hành.
IV. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC:
 HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS
 A. Kiểm tra bài cũ:
 ? Hãy nêu những đặc điểm của hình chữ nhật? - 1 HS Trả lời câu hỏi.
 - Nhận xét, ghi điểm. - Nhận xét - Bổ sung
 B. Bài mới:
 1. Giới thiệu bài: ghi đầu bài lên bảng. - Lắng nghe.
 2. Giảng bài:
 a) Giới thiệu về diện tích xung quanh của 
 hình hộp chữ nhật .
 - Đưa ra HHCN kích thước 8cm x 5cm x 4cm. - Quan sát.
 Vừa chỉ các mắt xung quanh của hình vừa 
NguyÔn V¨n H­íng Tr­êng PTDT B¸n tró TiÓu häc Th¾ng Mè 9 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm “D¹y mét sè yÕu tè H×nh häc líp 5” 
 Bài giải
 Chu vi đáy của HHCN đó là :
 ( 8 + 5 ) x 2 = 26 (cm)
 Sxq của HHCN đó là :
 26 x 4 = 104 (cm2)
 b) Giới thiệu diện tích toàn phần của HHCN 
 - Giới thiệu: Stp của HHCN là tổng diện tích - Nghe.
 xung quanh và diện tích hai mặt đáy. - Trả lời: Tính diện tích của 
 - Có Sxq rồi muốn tính được Stp của HHCN hai mặt còn lại sau đó cộng 
 trên ta làm thế nào? với diện tích xung quanh đã 
 tính được.
 - Hãy tính Stp của HHCN trên ? - Một em lên bảng tính dưới 
 lớp làm bài vào giấy nháp.
 - GV cùng cả lớp nhận xét bài làm của HS.
 + Diện tích một mặt đáy của HHCN trên là:
 8 x 5 = 40 (cm2)
 + Diện tích toàn phần của HHCN trên là:
 104 + 40 x 2 = 184 (cm2) 
 Bài 1:
 - Gọi HS đọc đề toán . - 1 em đọc - lớp đọc thầm.
 ?Bài toán cho em biết gì? Yêu cầu em tính gì? + Bài toán cho biết các kích 
 thước của HHCN: Chiều dài: 
 5 dm, chiều rộng: 4 dm.
 Y/c tính : Sxq..dm2
 Stpdm2
 ?Hãy nêu lại quy tắc tính Sxq và Stp của 
 HHCN - 2 em lần lượt nêu .
 - Y/c lớp làm bài - một em lên bảng chữa bài - Lớp làm bài - 1 em lên bảng 
 chữa bài.
 - GV nhận xét kết luận.
 - Nhận xét bổ sung.
 Bài giải 
 Chu vi đáy của HHCN đó là:
 ( 5 + 4 ) x 2 = 18 (dm) 
 Diện tích xung quanh HHCN đó là:
NguyÔn V¨n H­íng Tr­êng PTDT B¸n tró TiÓu häc Th¾ng Mè 11 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm “D¹y mét sè yÕu tè H×nh häc líp 5” 
 HHCN 
 - GV nhận xét giờ học .yêu cầu HS về nhà - Thực hiện theo y/c.
 làm bài tập trong vở bài tập 
 CHƯƠNG III: KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM.
1. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC:
 Với những phương pháp dạy học như đã trình bày thì chất lượng đạt được 
nâng lên rõ rệt. Cụ thể là:
 * Khi chưa áp dụng phương pháp trên số học sinh khá, giỏi chỉ đạt 10 - 
20%. Học sinh trung bình là 80 - 90%.
 * Khi áp dụng phương pháp trên thì kết quả đã nâng lên:
 - Học sinh khá, giỏi: 30 - 40%.
 - Học sinh trung bình: 60 - 70%.
2. BÀI HỌC KINH NGHIỆM.
 Xuất phát từ thực tiễn để nâng cao chất lượng dạy và học trong trường 
tiểu học thì đòi hỏi người giáo viên phải thực sự tâm huyết yêu nghề, mến trẻ. 
Xác định rõ vai trò trách nhiệm của mình trước một thế hệ tương lai của cả một 
dân tộc, từ đó không ngừng tu dưỡng rèn luyện phấn đấu, phát huy tìm tòi 
nghiên cứu các tài liệu vận dụng linh hoạt, sáng tạo trong giảng dạy. Học hỏi 
bạn bè đồng nghiệp để nâng cao cho mình về chuyên môn nghiệp vụ để đáp ứng 
được yêu cầu nhiệm vụ phù hợp với xu thế phát triển của đất nước và thời đại. 
Trước khi lên lớp phải nghiên cứu kĩ nội dung, mục tiêu của tiết dạy. Tạo không 
khí thoải mái, tự tin cho học sinh trong các tiết dạy. Phát huy óc sáng tạo, tự 
giác, tích cực của học sinh. Quan tâm giúp đỡ những học sinh yếu, bồi dưỡng 
học sinh khá giỏi.
NguyÔn V¨n H­íng Tr­êng PTDT B¸n tró TiÓu häc Th¾ng Mè 13