SKKN Một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị và đồ dùng dạy học môn Toán, Tiếng Việt Lớp 5

 1
 BÁO CÁO KẾT QUẢ
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
 1. Lời giới thiệu:
 Giáo dục là quốc sách hàng đầu của mỗi quốc gia. Hiện nay, ở nước ta và các 
nước trên thế giới đang nỗ lực nâng cao hiệu quả giáo dục bằng cách đổi mới nội 
dung, phương pháp giáo dục với nhiều hình thức, mô hình, biện pháp khác nhau nhằm 
mở rộng quy mô, nâng cao tính tích cực trong dạy và học một cách toàn diện, dạy như 
thế nào để giúp người học hướng tới chiếm lĩnh tri thức một cách chủ động. Muốn 
vậy cần phải nâng cao, cải tiến đồng bộ các thành tố liên quan, trong đó thiết bị, đồ 
dùng dạy học là một bộ phận quan trọng. Hơn nữa, nhận thức của học sinh tiểu học 
là: “Từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn 
khách quan”. Với đặc điểm tâm lí đó, thì thiết bị, đồ dùng học tập không những giúp 
giáo viên dẫn dắt học sinh đi đến kiến thức mà nếu biết khai thác triệt để, sử dụng 
khéo léo sẽ giúp học sinh nhớ kĩ, khắc sâu kiến thức, vận dụng tốt trong đời sống hàng 
ngày, là khởi nguồn cho những đam mê, sáng tạo của các em. 
 Tuy nhiên trong thực tế, vẫn còn nhiều giờ học diễn ra tẻ nhạt, học sinh ít xây 
dựng bài, chỉ tiếp thu kiến thức một cách thụ động và ghi chép đầy vở như một cách 
đối phó, hiện tượng học sinh “học trước quên sau”, ghi nhớ không bền vững là một 
thách thức không hề nhỏ đối với giáo viên. Một trong những nguyên nhân đó là do 
việc sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học chưa hợp lí, chưa phát huy được tính tích cực, 
chủ động, sáng tạo của học sinh. Vậy, sử dụng thiết bị, đồ dùng như thế nào để phát 
huy tính tích cực, chủ động của học sinh, mang lại hiệu quả cao cho giờ học? Đó là 
bài toán mà mỗi người thầy tâm huyết luôn muốn tìm câu trả lời.
 Năm học 2022-2023, chúng tôi được nhà trường phân công làm công tác chủ 
nhiệm và giảng dạy khối 5. Chúng tôi nhận thức được tầm quan trọng của lớp khối 
5 trong cấp bậc Tiểu học. Chúng tôi luôn ý thức rằng: Nhiệm vụ của chúng tôi là 
trang bị cho các em kiến thức, kĩ năng tốt nhất để các em có hành trang vững trãi 
bước vào môi trường học mới. Trong đó, việc cung cấp kiến thức thuộc môn Toán 
và Tiếng Việt được chúng tôi hết sức coi trọng. Vì, Toán và Tiếng Việt là hai trong 
các môn học quan trọng và cần thiết nhất ở bậc Tiểu học. Việc học Toán giúp học 
sinh phát triển tư duy logic còn việc học Tiếng Việt sẽ giúp học sinh hình thành và 
phát triển tư duy ngôn ngữ. Để làm được điều đó, chúng tôi đã sử dụng linh hoạt các 
phương pháp, kĩ thuật dạy học nhằm phát triển năng lực, phẩm chất học sinh. Trong 
đó, việc sử dụng thiết bị và đồ dùng dạy học trong các tiết học được chúng tôi chú 
trọng.
 Vĩnh Phúc nói chung và huyện Sông Lô nói riêng rất coi trọng công tác trang 
bị thiết bị và đồ dùng dạy học về các nhà trường trên toàn huyện. Hàng năm, nhiều 
thiết bị, đồ dùng cũ được sửa chữa, nhiều thiết bị, đồ dùng hiện đại được cấp mới. 
Tuy nhiên, hiệu quả sử dụng chưa cao. Tình trạng “Dạy chay, học chay” vẫn còn tồn 3
hình, vật thật, tranh vì vậy trong dạy học việc sử dụng thiết bị, đồ dùng là không thể 
thiếu được. 
a. Danh mục tối thiểu: 
 + Đối với môn Tiếng Việt 5: Bao gồm tranh ảnh phục vụ cho các bài tập đọc, 
kể chuyện và tập làm văn. Điều này là hết sức cần thiết, lý do là vì tuy học sinh lớp 5 
đã lớn, xong các bài tập đọc với nội dung khá phong phú, các câu chuyện dài hơn và 
có chiều sâu, tập làm văn tả cảnh đa dạng. Việc sử dụng tranh ảnh trong giờ học giúp 
học sinh nhớ nội dung nhanh và lâu hơn.
 + Đối với môn Toán 5: Danh mục tối thiểu phục vụ cho môn Toán 5 là các mô 
hình về hình phẳng và hình khối, bao gồm: hình tam giác, hình thang, hình hộp chữ 
nhật, hình lập phương, hình tròn.
b. Danh mục khác: Ngoài các danh mục tối thiểu, các thiết bị, đồ dùng khác phục vụ 
trong giờ học Toán và Tiếng Việt phải kể đến như: Bảng phụ, các video, clip, máy 
tính, máy chiếu, tivi, loa
7.1.2. Thực trạng công tác sử dụng thiết bị và đồ dùng dạy học hiện nay
a. Thuận lợi:
 - Về phía giáo viên: Là giáo viên trẻ, chúng tôi luôn yêu nghề, mến trẻ, tâm 
huyết với nghề. Dù không sinh ra và lớn lên trên mảnh đất Tứ Yên nhưng chúng tôi 
đã coi nơi đây như quê hương của mình, sẽ cống hiến sức mình cho sự nghiệp giáo 
dục của Tứ Yên. Là giáo viên địa phương, điều đó tạo thuận lợi cho chúng tôi trong 
việc tìm hiểu và hỗ trợ học sinh. 
 - Về phía học sinh: Đa số học sinh trong lớp ngoan, hiếu động, hồn nhiên và 
ham hiểu biết.
 - Về phía phụ huynh: Phụ huynh trẻ, nhiều phụ huynh rất quan tâm đến việc 
học hành của con em mình.
 - Về phía nhà trường, tổ chuyên môn: Lãnh đạo nhà trường thường xuyên quan 
tâm sát sao, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác giảng dạy. Nhà trường có phòng thiết 
bị, có nhân viên quản lí thiết bị và đồ dùng, thường xuyên kiểm tra, ghi chép quá trình 
mượn trả thiết bị, đồ dùng của giáo viên, có trang bị tủ đựng thiết bị, đồ dùng ngay 
tại lớp.
 - Về phía lãnh đạo cấp trên: Luôn quan tâm tới chất lượng giáo dục của nhà 
trường, cung cấp trang thiết bị hiện đại như: Máy tính, tivi, loa 5
 - Hoạt động 2: Làm việc nhóm kết hợp sử dụng kĩ thuật Sơ đồ tư duy để lập 
dàn ý: 
 Chúng tôi chuẩn bị giấy A0 có hình ảnh trường Tứ Yên cho các nhóm. Học 
sinh chuẩn bị bút chì, màu Các nhóm sẽ ngồi cùng nhau vẽ lên dàn ý tả ngôi trường 
của mình. Dưới sự hỗ trợ của thiết bị, đồ dùng dạy học, các nhóm đã có cho mình một 
sản phẩm Sơ đồ tư duy về ngôi trường mến yêu của mình vừa đủ ý, vừa sáng tạo.
 (Sản phẩm Sơ đồ tư duy của nhóm 1 trong tiết Tập làm văn: Dàn ý tả ngôi trường 
 em. Ảnh: Nguyễn Huế)
Biện pháp 2: Sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học phù hợp với nội dung học tập
 Khi lựa chọn các thiết bị, đồ dùng dạy và học, phải nghiên cứu kĩ năng đặc 
điểm nội dung học tập, ưu (nhược) điểm của từng loại thiết bị, đồ dùng để thực hiện 
cho đồng bộ. Muốn vậy, khi thiết kế bài dạy, cần phải:
 - Đề ra kết quả mong đợi (mục tiêu bài học) cho người học để dễ kiểm soát.
 - Thiết kế các hoạt động dạy và học phù hợp với kiến thức đã có, với động lực 
và mức độ quan tâm của học sinh bằng cách lựa chọn nội dung và phương pháp dạy 
học để liên hệ giữa trình độ của học sinh với mức độ nội dung mà các em kì vọng 
phải đạt được.
 - Thường xuyên điều chỉnh kế hoạch này trên cơ sở thông tin phản hồi từ phía 
người học.
 - Cần chú trọng tới những nội dung mang tính khái niệm, nguyên lí chung hơn 
là những nội dung mang tính cụ thể, vụn vặt.
Biện pháp 3: Dùng thiết bị, đồ dùng dạy học để tổ chức hoạt động học tập cho 
học sinh
 Dùng thiết bị, đồ dùng dạy học chủ yếu là để tổ chức các hoạt động học tập của 
học sinh chứ không đơn thuần chỉ để trình chiếu thông tin hoặc minh hoạ bài dạy. Khi 
sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học, giáo viên cần tích cực hóa các hoạt động học tập 
của học sinh dựa trên các thiết bị, đồ dùng dạy học. Giáo viên cần huy động những 
kinh nghiệm và kĩ năng sử dụng đồ dùng học tập mà học sinh đã có, quan sát các thao 
tác và chỉnh sửa những sai sót cho học sinh. Giáo viên chỉ làm mẫu trên đồ dùng khi 7
 Khi lựa chọn học sinh tham gia hoạt động chúng tôi cũng rất chú trọng. Không 
phải chúng tôi lựa chọn những học sinh học tốt hay những học sinh nhanh nhẹn, mà 
tôi lựa chọn những học sinh phù hợp với hoạt động. Vì đây là bài về khối lượng nên 
khi giao đồ dùng, chúng tôi cũng chú ý đến trọng lượng cơ thể của các em. Những em 
học có trọng lượng cơ thể bé thì đeo những bông hoa có ghi tên đơn vị bé, tương tự, 
những em học sinh có trọng lượng lớn hơn thì đeo bông hoa có ghi tên đơn vị lớn 
hơn. Học sinh Tiểu học rất ngây thơ, chúng tôi đã nghĩ đến trường hợp nếu tôi giao 
thiết bị mà không để ý, học sinh sẽ thắc mắc: “Cô ơi, sao bạn tấn lại bé hơn bạn ki-
lô-gam kìa?” Chúng tôi chỉ muốn nhấn mạnh rằng: Khi tổ chức hoạt động cho học 
sinh với thiết bị và đồ dùng, giáo viên hãy chú ý từ những điều nhỏ nhất.
Biện pháp 4: Tự làm và cải tiến thiết bị, đồ dùng dạy học
 Thiết bị, đồ dùng là phương tiện cần thiết trong công tác dạy và học, nhưng 
hiện nay, việc đầu tư trang thiết bị dạy học ở các trường trong tỉnh vẫn còn chưa thật 
sự đồng bộ. Kinh phí mua sắm bổ sung và sửa chữa thiết bị phục vụ cho yêu cầu dạy 
học hằng năm của các trường còn hạn chế. Do đó, giải pháp tự làm, tự sửa chữa, tự 
cải tiến thiết bị, đồ dùng dạy học là việc cần thiết. Phong trào giáo viên, học sinh sáng 
tạo đồ dùng, thiết bị dạy học là hoạt động thiết thực, đáp ứng việc thực hiện đổi mới 
chương trình giáo dục phổ thông, khắc phục tình trạng thiếu đồ dùng dạy học và là cơ 
hội để cán bộ, giáo viên, các em học sinh được trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm sáng chế, 
xây dựng mô hình và sử dụng đồ dùng dạy học hiệu quả góp phần nâng cao chất lượng 
dạy và học.
 Trên thực tế, ở Việt Nam, có rất nhiều trường tổ chức Hội thi tự làm thiết bị, 
đồ dùng dạy học, rất nhiều sản phẩm hay, thiết thực, sáng tạo, phù hợp với mục tiêu 
bài học, phù hợp với học sinh được thêm vào kho thiết bị của các nhà trường. Cùng 
với sự bùng nổ của công nghệ thông tin, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào mỗi 
giờ học đã không còn xa lạ với giáo viên và học sinh. Thực hiện Chỉ thị số 24/CT-TT 
ngày 03 tháng 9 năm 2021 của Thủ tướng Chính phủ về việc đẩy mạnh triển khai các 
nhiệm vụ, giải pháp tổ chức dạy học an toàn, bảo đảm chương trình và mục tiêu chất 
lượng giáo dục, đào tạo ứng phó với đại dịch COVID-19; Quyết định số 131/QĐ-TTg 
ngày 25 tháng 01 năm 2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án "Tăng cường 
ứng dụng Công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong giáo dục và đào tạo giai đoạn 
2022-2025, định hướng 2030”, Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các đơn vị liên 
quan tổ chức Cuộc thi Xây dựng thiết bị dạy học số. Mục tiêu của cuộc thi là: Xây 
dựng và phát triển Kho học liệu số về thiết bị dạy học số có chất lượng; Bổ sung 
nguồn tư liệu dạy học, thiết bị dạy học có chất lượng, đã được kiểm duyệt để sử dụng 
trong công tác dạy và học tại các cơ sở giáo dục, đặc biệt là những nơi chưa có điều 
kiện mua sắm đầy đủ trang thiết bị dạy học; Tăng cường ứng dụng công nghệ thông 
tin trong hoạt động dạy và học, góp phần thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực giáo 
dục theo đúng mục tiêu của Chương trình chuyển đổi số quốc gia; Nâng cao kỹ năng 
ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong hoạt động dạy, học cho nhà giáo 9
 Ví dụ: Khi dạy học tiết Chính tả tuần 9 
 - Hoạt động 2: Bài tập 2: Tìm các từ láy có:
 a. Âm đầu là l:
 b. Âm cuối là ng:
 Chúng tôi chọn hoạt động nhóm thì cần chuẩn bị thiết bị là bảng nhóm hoặc 
giấy to khổ A0 để học sinh thể hiện sản phẩm trên thiết bị.
 - Hoạt động 3: Bài tập 3: Đặt câu với một số từ láy vừa tìm được bài tập 2.
 Chúng tôi chọn làm việc cá nhân và nếu chỉ dùng cách gọi học sinh đứng dậy 
đọc câu mình đã đặt thì khó kiểm soát được cách trình bày một câu của học sinh (đầu 
câu có viết hoa không, cuối câu có dấu chấm không). Vì vậy, muốn kiểm tra cách 
dùng từ đặt câu của học sinh thì chúng tôi đã chuẩn bị thêm phiếu học tập sau đó kết 
hợp dùng thiết bị hiện đại là đèn chiếu để chiếu bài làm của học sinh lên bảng cho các 
bạn cùng nhận xét. Kết quả đã đạt được mục tiêu của hoạt động.
 (Sử dụng thiết bị đèn chiếu để chữa bài tập cho học sinh trong tiết học Chính tả. 
 Ảnh: Nguyễn Huế)
7.2. Về khả năng áp dụng của sáng kiến
 Với biện pháp đưa ra, qua thực tế áp dụng tại lớp 5 tại trường, chúng tôi đã thu 
được những kết quả rất đáng mừng. Bước đầu đã cải thiện được thói quen sử dụng 
thiết bị, đồ dùng dạy học cho cả giáo viên và học sinh. Đồng thời đã hình thành khắc 
sâu cho những kĩ năng, thói quen học tập tích cực. Thật vui, vì sau một thời gian áp 
dụng những biện pháp trên, chất lượng mỗi giờ học của cô trò được nâng lên đáng kể.
 Ngoài lớp khối lớp 5 thì những biện pháp này còn được giáo viên trong tổ áp 
dụng và đều đạt được những kết quả đáng mừng. Ngoài ra, có thể vận dụng biện pháp 
này cho các khối lớp khác trong tất cả các trường Tiểu học trên địa bàn huyện.