Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp giúp giáo viên dạy tốt môn Lịch sử Lớp 5

 I. PHẦN MỞ ĐẦU
 1. Lí do chọn đề tài:
 Trong chương trình giáo dục phổ thông cấp tiểu học, môn học Lịch sử hay như những 
môn học khác có vai trò tác động đến con người không chỉ trí tuệ mà còn cả về tư tưởng tình 
cảm. Môn học Lịch sử góp phần xây dựng con người phát triển hoàn thiện về “Đức - Trí - Thể 
- Mỹ” ở những mức độ khác nhau. Nếu các môn học khác giúp các em thấy được cái hay, cái 
đẹp để càng yêu quý con người, dân tộc Việt Nam thì thông qua môn học Lịch sử các em 
không chỉ thấy được quá trình phát triển của đất nước, một dân tộc mà rộng hơn là cả một xã 
hội loài người. Bên cạnh đó, môn học này còn góp phần bồi dưỡng và phát triển cho học sinh 
thói quen ham học hỏi, tìm hiểu để biết về lịch sử dân tộc; tôn trọng, bảo vệ cảnh quan thiên 
nhiên và các di tích lịch sử văn hóa; góp phần giáo dục và hình thành nên tính cách của một 
con người trong thời đại mới.
 Theo Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo 
dục và đào tạo có nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng 
hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người 
học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung cách học, cách 
nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật lĩnh hội tri thức, rèn luyện kỹ 
năng, hình thành và phát triển năng lực”. Để đạt được mục tiêu của nền giáo dục tiên tiến 
cũng như đáp ứng được quan điểm chỉ đạo của Bộ giáo dục và Đào tạo, cần phải hướng tới 
cách dạy theo hướng phát triển năng lực của học sinh, tạo được sự hứng thú trong giờ học thì 
tiết học mới mang lại hiệu quả cao. Giống như các môn học khác, dạy học Lịch sử cũng phải 
theo xu hướng đó.
 Song trên thực tế, học sinh tiểu học phần lớn các em chưa yêu thích và cũng không coi 
trọng môn học Lịch sử. Vậy làm sao khơi dậy ở các em lòng đam mê, yêu thích môn học 
nhằm phát huy năng lực học tập tích cực trong giờ học Lịch sử? Chỉ khi thật sự yêu thích môn 
học các em sẽ không thấy nhàm chán, mà ngược lại cảm thấy thích thú, tích cực tham gia vào 
hoạt động học tập, chủ động khám phá, tìm tòi việc tiếp thu bài học sẽ diễn ra nhẹ nhàng, tự 
nhiên và hiệu quả. Từ đó, giúp các em có được nền kiến thức vững chắc làm tiền đề cho việc 
tiếp thu những kiến thức ở những lớp học trên được dễ dàng hơn.
 Xuất phát từ tầm quan trọng của môn học, định hướng của Nghị quyết Hội nghị Trung 
ương 6 khóa XI về đổi mới giáo dục và thực tế giảng dạy của bản thân, tôi quyết định chọn đề 
tài: “Một số giải pháp giúp giáo viên dạy tốt môn lịch sử lớp 5”
 2. Mục đích nghiên cứu:
 Mục đích tôi chọn nghiên cứu đề tài này nhằm đưa ra: Một số giải pháp phát huy tính 
tích cực của học sinh trong môn lịch sử lớp 5.
 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
 Đối tượng nghiên cứu: Một số giải pháp giúp học sinh phát huy năng lực học tập tích 
cực môn Lịch sử lớp 5.
 Phạm vi nghiên cứu: Học sinh lớp 5A của trường Tiểu học ....... năm học ............ Bước vào năm học......., tôi nhận sự phân công của Ban giám hiệu trường làm công tác 
giảng dạy và chủ nhiệm lớp .... Thông qua các giờ học môn Lịch sử, tôi tiến hành khảo sát 
tình hình học tập của học sinh lớp ...đã nắm bắt được những hạn chế ở học sinh trong giờ học 
Lịch sử như sau:
 - Hầu hết học sinh chưa yêu thích môn học Lịch sử.
 - Giờ học còn thụ động, không khí học tập trong giờ học Lịch sử trầm, học sinh lâu ghi 
nhớ kiến thức mà lại chóng quên.
 - Kỹ năng hợp tác nhóm chưa tốt, chưa mạnh dạn, chưa tự tin khi chia sẻ kết quả học 
tập trong nhóm, trước lớp.
 - Kĩ năng xem bản đồ, phân tích thông tin còn hạn chế, kĩ năng chỉ bản đồ chưa thuần 
thục.
 - Kĩ năng phân tích tổng hợp kiến thức còn chậm.
 Kết quả khảo sát về Thái độ học tập và Năng lực học tập môn Lịch sử vào đầu năm học 
của học sinh lớp 5A:
 * Thái độ học tập môn học Lịch sử:
 Yêu thích môn Chưa yêu thích môn 
 Lớp Số HS khảo sát
 học học
 5A 31 10 21
 100% 32,3% 67,7%
 * Năng lực học tập môn học Lịch sử:
 Số lượng học sinh tham gia khảo sát là 31 học sinh.
 Lớp 5A Hoàn thành tốt Hoàn thành Chưa hoàn thành
 Số HS: 31 4 20 7
 100% 12,9% 64,5% 22,6%
 3.2 Thuận lợi:
 - Nhà trường cung cấp đầy đủ các loại sách, tài liệu tham khảo, phương tiện dạy học.
 - Nhà trường tổ chức phong trào làm đồ dùng dạy học hàng năm, góp phần xây dựng Bộ 
đồ dùng dạy học chung nhằm hỗ trợ tiết dạy mang lại hiệu quả cao.
 - Hàng tháng tổ chuyên môn tổ chức học tập, chia sẻ kinh nghiệm thông qua hoạt động 
giảng dạy, học tập chuyên san, chuyên đề giúp giáo viên nâng cao năng lực chuyên môn.
 - Học sinh có đủ sách vở và đồ dùng học tập phục vụ cho môn học Lịch sử.
 - Việc học tập Bồi dưỡng thường xuyên hàng tháng, tổng kết đánh giá rút kinh nghiệm 
trong tổ cũng góp phần bồi dưỡng về năng lực chuyên môn cũng như góp phần khêu gợi sự 
sáng tạo trong giảng dạy của giáo viên.
 3 pháp phát huy tính tích cực của học sinh trong môn lịch sử lớp 5 ”, tôi tin chắc rằng sẽ khắc 
phục được những mặt hạn chế còn tồn tại ở lớp 5B và mong muốn những giải pháp này sẽ 
triển khai phổ biến rộng cho giáo viên trong khối cùng thực hiện nhằm giúp học sinh toàn 
khối 5 cảm thấy hứng thú, tham gia học tập tích cực hơn đối với môn Lịch sử.
 III. NỘI DUNG VÀ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN
 * Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của môn Lịch sử trong giảng dạy và giúp học 
sinh phát huy năng lực học tập tích cực môn học này là một việc làm hết sức cần thiết của mỗi 
giáo viên. Để thực hiện tốt việc giúp học sinh phát huy năng lực học tập tích cực môn lịch sử 
lớp 5, tôi phải thực hiện các nhiệm vụ sau:
 - Nghiên cứu các tài liệu về “Phương pháp dạy học Lịch sử”; sách giáo khoa, sách giáo 
viên môn Lịch sử.
 - Nghiên cứu tài liệu gây hứng thú về dạy học ở tiểu học.
 - Quan sát quá trình tham gia học tập của từng học sinh trong giờ học Lịch sử nhằm 
nắm bắt năng lực học tập của từng em để có biện pháp phù hợp với từng đối tượng nhằm kích 
thích sự hứng thú giúp các em tham gia giờ học tích cực hơn.
 - Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh học để từ đó có hướng điều chỉnh và bổ 
sung những thiếu sót kịp thời giúp các em hoàn thiện hơn trong việc lĩnh hội kiến thức môn 
học.
 - Thao giảng, dự giờ đồng nghiệp, trao đổi rút kinh nghiệm qua từng tiết dạy.
 * Trong quá trình giảng dạy, tôi luôn quan tâm đến việc tổ chức giờ học như thế nào cho 
hấp dẫn, lôi cuốn và định hướng học sinh tham gia giờ học Lịch sử sao cho tích cực, chủ 
động. Cụ thể, tôi đã thực hiện một số giải pháp như sau:
 Giải pháp 1: Sử dụng dụng cụ trực quan và khai thác kênh hình trong giảng dạy môn 
Lịch sử.
 Như chúng ta đã biết muốn cho các em tiếp nhận những thông tin lịch sử một cách tốt 
nhất cần tái tạo lại lịch sử một cách có hệ thống. Vậy tái tạo bằng cách nào? Trước hết, phải 
kể đến những lời nói sinh động, giàu hình ảnh của giáo viên. Đó là tường thuật, miêu tả, kể 
chuyện, nêu đặc điểm của nhân vật lịch sử thông qua tranh, ảnh, lược đồ, biểu đồ,....
 1. Sử dụng lược đồ trong giờ học Lịch sử:
 Lược đồ là một trong những đồ dùng trực quan tạo ra hình ảnh lịch sử cụ thể, sinh động, 
chính xác hơn, giúp các em thuận lợi hơn trong việc tạo biểu tương lịch sử. Lược đồ thể hiện 
các trận đánh của ta như: Chiến dịch Việt Bắc thu – đông 1947; Chiến dịch Biên giới thu – 
đông 1950; Chiến dịch Điện Biên Phủ, ... Khi khai thác các lược đồ cần chú ý đến mục tiêu 
của tiết học, bài học.
 5 Sử dụng sơ đồ thay thế cho phương pháp hỏi đáp (thầy hỏi – trò đáp). Đây cũng là kiến 
thức giúp học sinh cũng cố toàn bài học.
 Phiếu giao việc nhóm
 - Việc 1: Cá nhân hoàn thành yêu cầu.
 - Việc 2: Thống nhất ý kiến trong nhóm.
 Hãy điền nội dung thích hợp vào chỗ chấm, hoàn thành sơ đồ sau thế hiện được quyết 
định của Trương Định giữa lệnh vua và tình cảm của nhân dân đối với ông.
 Triều đình:.
 Nhân dân:.........................
 → Trương Định Quyết tâm:.................
 - Giáo viên phát phiếu giao việc.
 - Học sinh hoàn thành phiếu giao việc theo cá nhân, sau đó thống nhất trong
 nhóm.
 - Các nhóm trình bày kết quả.
 - Các nhóm nhận xét, đánh giá kết quả làm việc của nhóm mình và nhóm bạn.
 Triều đình: Kí hòa ước với giặc Pháp, và lệnh cho ông giải tán lực lượng nghĩa binh và 
đi nhận chức Lãnh binh.
 Nhân dân: Suy tôn ông là “Bình Tây đại nguyên soái”.
 TRƯƠNG ĐỊNH Quyết tâm: Không tuân lệnh vua, ở lại cùng nhân dân chống giặc.
 - Giáo viên kết luận: Trương Định là một trong những tấm gương tiêu biểu trong phong 
trào đấu tranh chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân Nam Kì. Nhân dân biết ơn ông đã 
lập đền thờ ghi lại những chiến công của ông, lấy tên ông đặt tên cho đường phố, trường học. 
(Ở phần kết luận này giáo viên có thể mở rộng hỏi thêm: Tên đường, tên trường mang tên 
Trương Định có ở thành phố, tỉnh nào mà em biết? nhằm phát huy năng lực học tập, tự tìm tòi 
tri thức ở các em. Nếu học sinh chưa biết thì giáo viên gợi ý cung cấp thêm kiến thức nhằm 
mở rộng vốn hiểu biết trong thực tiễn: Tên đường Trương Định (phố Trương Định) thuộc 
quận Hai Bà Trưng, Thành phố Hà Nội, tên trường Trương Định thuộc quận 12, Thành phố 
Hồ Chí Minh)
 b) Bảng so sánh:
 * Ví dụ: Bài “Xã hội Việt Nam cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX”
 - Giáo viên hướng dẫn thực hiện ở hoạt động 3: Lập bảng so sánh tình hình kinh tế, xã 
hội Việt Nam trước và sau khi thực dân Pháp xâm lược nước ta.
 7 đường ô tô nhưng đời sống nông dân và công nhân thì ngày càng cơ cực dưới ách thống trị 
của thực dân Pháp.
 * Ví dụ: Bài “Ôn tập: Hơn tám mươi năm chống thực dân Pháp xâm lược và đô hộ 
(1858 – 1945)”
 - Để chuẩn bị cho tiết học này, ngay từ tiết học trước tôi cho các em kẻ sẵn bảng các sự 
kiện lịch sử tiêu biểu từ năm 1858 – 1945, yêu cầu các em về nhà dựa vào nội dung các bài đã 
được học hoàn thành bảng thống kê sau:
 Nội dung cơ 
 Sự kiện tiêu Các nhân vật 
 Thời gian bản (ý nghĩa lịch sử) 
 biểu lịch sử tiêu biểu
 của sự kiện
 1/9/1958 
 Nửa cuối thế kỉ 
 XIX
 Đầu thế kỉ XX. 
 3/2/1930 
 19/8/1945 
 2/9/1945 
 - Vào tiết học, giáo viên treo bảng thống kê đã hoàn chỉnh nhưng che kín các nội dung.
 - Học sinh đọc lại bảng thống kê mình đã làm ở nhà theo yêu cầu chuẩn bị của tiết học 
trước.
 - Giáo viên chọn 1 học sinh giỏi điều khiển hoạt động, nêu câu hỏi.
 + Ngày 1/9/1858 xảy ra sự kiện lịch sử gì?
 + Sự kiện này có nội dung cơ bản hay ý nghĩa gì?
 + Kể tên nhân vật tiêu biểu cho sự kiện lịch sử đó?
 - Học sinh cả lớp trả lời, bổ sung ý kiến.
 - Học sinh điều khiển kết luận đúng sai, nếu đúng thì mở bảng thống kê, nếu sai yêu cầu 
bạn khác bổ sung.
 - Tôi đóng vai trò làm trọng tài khi học sinh không giải quyết được vấn đề.
 Cách làm này đã giúp các em rèn luyện năng lực tự học, tự giải quyết vấn đề, biết chia 
sẻ sự hiểu biết của mình với bạn, mạnh dạn, tự tin trình bày ý kiến đồng thời phát huy được 
năng lực tự quản dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
 * Ví dụ: Bài “Sấm sét đêm giao thừa”
 Phần củng cố, tôi có thể dùng sơ đồ sau (giáo viên tự vẽ) để khái quát nội dung bài.
 Học sinh trình bày tóm tắt nội dung bài bằng sơ đồ hình vẽ.
 9