Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp phát huy năng lực tự quản cho học sinh ở Lớp 5 chủ nhiệm

 PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN VIỆT YÊN
 TRƯỜNG TIỂU HỌC HOÀNG NINH
 SÁNG KIẾN
MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT HUY NĂNG LỰC TỰ QUẢN
 CHO HỌC SINH Ở LỚP CHỦ NHIỆM
 Họ và tên: Nguyễn Thị Bình
 Chức vụ: Giáo viên
 Đơn vị công tác: Trường TH Hoàng Ninh
 Lĩnh vực nghiên cứu: Giáo dục
 Việt Yên, tháng 5 năm 2022 PHẦN I: MỞ ĐẦU
 I. LÝ DO VIẾT SÁNG KIẾN
 Điều 29, Khoản 2 - Luật Giáo dục năm 2019 đã xác định mục tiêu của giáo 
dục tiểu học là: “Giáo dục tiểu học nhằm hình thành cơ sở ban đầu cho sự phát triển 
về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ, năng lực của học sinh; chuẩn bị cho học sinh 
tiếp tục học trung học cơ sở.” Như vậy, bên cạnh giúp học sinh hình thành kiến thức 
và kĩ năng thì năng lực và phẩm chất của HS phải được hình thành đầy đủ, song 
song và chắc chắn.
 Thông tư số 22/2016/TT-BGDĐT ngày 22 tháng 9 năm 2016, sửa đổi, bổ 
sung một số điều của quy định đánh giá học sinh tiểu học, ban hành kèm theo thông 
tư số 30/2014/TT-BGDĐT 22 ngày 28 tháng 8 năm 2014 của bộ trưởng bộ' Giáo 
'dục và đào tạo quy định thì năng lực tự quản là một trong những nội dung cần thiết 
trong đánh giá thường xuyên sự hình thành và phát triển năng lực của học sinh và là 
một trong những căn cứ xét hoàn thành chương trình lớp học.
 Thế kỷ XXI, hiện đại, văn minh cùng sự hòa nhập với cộng đồng thế giới, vì 
vậy đòi hỏi những người phải biết làm chủ được bản thân, ý thức được việc mình 
làm, làm việc chủ động, sáng tạo theo ý bản thân sao cho có hiệu quả, phù hợp nhất 
với lợi ích cộng đồng. Một lớp người tương lai như vậy sẽ không thể hình thành nếu 
thầy cô chúng ta không biết tạo ra cơ hội để học sinh được tập dược, rèn luyện tính 
tự giác tự quản, năng động, tự sáng tạo ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.
 Việc rèn năng lực tự quản cho học sinh là một trong những việc làm cần thiết 
của bất cứ giáo viên chủ nhiệm nào. Nếu từng học sinh có năng lực tự quản sẽ xây 
dựng được tập thể tự quản tốt, xây dựng được một môi trường giáo dục có trật tự, 
kỷ cương, xứng đáng là nơi đào tạo những con người có văn hoá, có nếp sống văn 
minh. Một giáo viên chủ nhiệm ngoài quản lý, giáo dục học sinh lớp mình còn đảm 
nhận rất nhiều công việc... nên giáo viên không thể ôm đồm làm thay mọi việc của 
học sinh, không phải lúc nào cũng có mặt ở trên lớp để chỉ đạo những công việc 
thường ngày của học sinh. Mặt khác, sự quá nhiệt tình của giáo viên chủ nhiệm sẽ 
khiến cho học sinh nảy sinh tâm lý ỷ lại, trông chờ giáo viên chủ nhiệm, thiếu trách 
nhiệm với bản thân và tập thể, làm lu mờ vị trí, vai trò của chính các em ngay tại tập 
thể lớp mình. Các em không được phát huy năng lực làm chủ bản thân của mình. 
Vậy làm thế nào để tiêu tốn thời gian không nhiều mà lớp chủ nhiệm vẫn đạt chất 
lượng toàn diện, bền vững, đích thực. Để giải quyết mâu thuẫn này, người giáo viên 
chủ nhiệm chỉ có con đường ngắn nhất là xây dựng những biện pháp nhằm phát huy 
năng lực tự quản của từng học sinh.
 Thực tế cho thấy, năng lực tự quản của học sinh ở tiểu học còn nhiều vấn đề 
như: ý thức tự quản chưa cao, thể hiện rõ nhất là khoảng thời gian sinh hoạt 15 phút 
đầu giờ, các hoạt động tập thể, các buổi tự quản... các em chưa tập trung hoạt động, 
nói chuyện riêng, làm việc riêng, không hợp tác. Một số em có tâm lí ỷ lại và trông 
chờ và bố mẹ và thầy cô. Các tiết Sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp,. tổ chức sơ sài, 
các em chưa được thể hiện tài năng, năng lực của mình.
 Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy và chủ nhiệm lớp 5, tôi nhận thấy, việc 
phát huy năng lực tự quản cho các em là một điều vô cùng quan trọng, đặc biệt là góp phần phát triển toàn diện cho học sinh. Từng học sinh có năng lực tự quản sẽ 
xây dựng được tập thể tự quản tốt, xây dựng được một môi trường giáo dục có trật 
tự, kỷ cương, xứng đáng là nơi đào tạo những con người có văn hoá, có nếp sống 
văn minh. Giáo viên tiêu tốn thời gian không nhiều mà lớp chủ nhiệm vẫn đạt chất 
lượng toàn diện, bền vững, đích thực. Có năng lực tự quản, các em sẽ phát huy năng 
lực làm chủ bản thân của mình ở trường, ở nhà và ngoài xã hội. Các em sẽ tự chủ 
trong việc học tập ở nhà (đặc biệt là học online) mà không cần bố mẹ tác động. làm 
nền tảng để học bậc học cao hơn, đáp ứng yêu cầu của xã hội hiện đại.
 Chia sẻ kinh nghiệm với đồng nghiệp trong trường Tiểu học Hoàng Ninh cũng 
như giáo viên các trường khác tham khảo, vận dụng, góp phần nâng cao chất lượng 
giáo dục.
 PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
 I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
 1. Cơ sở lý luận
 a) Sơ lược lịch sử của vấn đề nghiên cứu
 Năng lực tự quản của học sinh được rất nhiều thầy cô và phụ huynh quan tâm, 
đặc biệt là từ khi năng lực này được đưa vào thông tư số 30/2014/TT-BGDĐT 22 
ngày 28 tháng 8 năm 2014 của bộ trưởng bộ Giáo dục và đào tạo và thông tư 
22/2016/TT - BGDĐT ngày 22 tháng 9 năm 2016, sửa đổi, bổ sung một số điều của 
quy định đánh giá học sinh tiểu học để đánh giá học sinh thì năng lực này càng được 
chú trọng hơn. Cụ thể: điều 5 khoản 2 trong thông tư số 30/2014/TT-BGDĐT 22 
ngày 28 tháng 8 năm 2014 của bộ trưởng bộ Giáo dục và đào tạo đã quy định: “Đánh 
giá sự hình thành và phát triển một số năng lực của học sinh gồm: Tự phục vụ, tự 
quản; Giao tiếp, hợp tác; Tự học và giải quyết vấn đề.”
 Các giải pháp phát huy năng lực tự quản cho học sinh tiểu học, đã có nhiều 
nhà giáo quan tâm và chia sẻ, có nhiều kinh nghiệm đáng để học hỏi, áp dụng. Tuy 
nhiên, các biện pháp đưa ra vẫn có những hạn chế nhất định, tính khả thi chưa cao, 
chỉ áp dụng ở một số trường, chưa mang tích chất đại trà. Một số giải pháp xây dựng 
lớp học thân thiện đưa ra còn chung chung, chưa cụ thể đến từng khối lớp.
 b) Một số đặc điểm tâm sinh lí của học sinh tiểu học, đặc biệt là học sinh lớp 
5
 Học sinh tiểu học tiếp cận thế giới thông qua cả lý trí và suy nghĩ. Trẻ có vô 
số câu hỏi đặt ra cho người lớn và cần câu trả lời hợp lý, không lấp liếm hay qua loa.
 Học sinh lớp 5 các em rất hiếu động, kĩ năng phân tích chưa sâu, sự chú ý 
chưa cao, các em dễ bắt chước và chịu tác động của mọi việc xảy ra xung quanh 
mình. Chính vì thế, nếu môi trường tác động tốt thì các em sẽ có những hành vi và 
đạo đức tốt, còn ngược lại thì sẽ rất tồi tệ, có thể các em sẽ hư hỏng, dối trá, mất tư II. THỰC TRẠNG CỦA SÁNG KIẾN
 1. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu
 Năm học 2021-2022, tôi được phân công chủ nhiệm lớp 5G, sĩ số lớp 28 em 
trong đó: nữ - 9 em, nam - 19 em, con gia đình công nhân-23 em, con gia đình cán 
bộ-3 em, hoàn cảnh khó khăn-2 em.
 Tuần đầu, từ khi nhận lớp, tôi đã quan sát kĩ các biểu hiện của học sinh trong 
từng hoạt động, tôi thấy:
 + Trong quá trình học tập: Các em chưa tự giác tham gia vào các hoạt động, 
còn nói chuyện, làm việc riêng, không chú ý vào bài.
 + Còn có những em khi có mặt giáo viên thì tỏ ra nghiêm túc nhưng vắng mặt 
giáo viên thì còn làm việc riêng, nói tự do trong lớp hay không hợp tác với BCS lớp. 
Lớp còn mất trật tự khi cô giáo không có mặt ở lớp.
 + Một số em còn mang tính thụ động, chưa có tính tự giác, năng động và sáng 
tạo, có tâm lí ỷ lại và trông chờ và bố mẹ và thầy cô
 + Tiết truy bài còn mất trật tự, hiệu quả chưa cao.
 + Các em còn lúng túng khi tổ chức tiết Sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp,.
Tiết học tổ chức sơ sài, các em chưa được thể hiện tài năng, năng lực của mình.
Dưới đây là kết quả khảo sát về năng lực tự quản của lớp 5G đầu năm học:
 HS có năng lực tự HS có năng lực tự 
 HS có năng lực tự 
 quản nhưng chưa quản còn nhiều hạn 
 Sĩ số Thời gian quản tốt
 bền vững chế
 SL % SL % SL %
 28 Đầu năm 9 32,1 11 39,3 8 28,6
 2. Nguyên nhân của thực trạng trên
 - Về phía cha mẹ học sinh: Trường Tiểu học Hoàng Ninh nằm gần khu công 
nghiệp, cha mẹ đa số làm công nhân hoặc bán hàng nên họ không có nhiều thời gian 
cho con em, họ phó thác cho nhà trường, cho xã hội. Nhiều phụ huynh chỉ chăm 
chăm để ý dạy kiến thức cho con mà quên việc dạy cả năng lực, phẩm chất cho con. 
Nhiều bố mẹ (tâm lý thương con, chiều con) nên làm thay, làm hộ con nhiều.
 - Về phía học sinh: Do là học sinh lớp 5, các em lớn nhất trường nên thường 
hiếu động, ham chơi, thích thể hiện bản thân mình. Một số em tâm lý ngại ngùng, 
còn rụt rè, chưa mạnh dạn tham gia vào các hoạt động. Một số em tự tin tham gia 
các hoạt động, ban cán sự lớp rất có trách nhiệm và năng lực song còn lúng túng, 
không biết phải làm sao để lớp tự quản tốt.
 - Giáo viên: Giáo viên chủ nhiệm năm lớp 4 là giáo viên trẻ, kinh nghiệm 
chưa có nhiều, mặc dù dành rất nhiều thời gian cho công tác chủ nhiệm song hiệu 
quả vẫn chưa cao. Giáo viên chưa thực sự trao quyền tự chủ, tự quản cho HS, đôi 
khi còn làm thay, làm hộ học sinh.
 - Về phía xã hội: Trường Tiểu học Hoàng Ninh nằm trong khu công nghiệp 
phát triển. Kinh tế - xã hội tại địa phương có nhiều thay đổi đồng nghĩa với việc các 
tệ nạn xã hội (các quán Internet với các trò chơi điện tử hấp dẫn, lô đề, cờ bạc, phim 
ảnh, truyện tranh có nội dung không lành mạnh, kích động bạo lực, ...) đang song Dưới đây là phiếu tôi phát từ ngay khi nhận lớp để nắm rõ tình hình từng em:
 THONG TIN HỌC SINH
 Họ và tên: ..............................................Ngày tháng năm sinh:........................
 Địa chỉ:...............................................................................................................
 Họ tên bố: ..........................................Nghề nghiệp: ...............SĐT: ................
 Họ tên mẹ: .....................................Nghề nghiệp: ....................SĐT: ................
 Trong nhà có ...........người con. Em là con thứ: ................................................
 Điểm mạnh của bản thân: ..................................................................................
 Điểm yếu của bản thân: ....................................................................................
 Em mong ước điều gì:........................................................................................
 Từ kết quả thu được, tôi phân loại học sinh theo từng năng lực , trình độ và 
xây dựng kế hoạch để có các biện pháp giáo dục thích hợp.
 2. Xây dựng, bồi dưỡng, nâng cao trách nhiệm cho đội ngũ cán bộ lớp
 a) Xây dựng đội ngũ cán bộ lớp
 Tập thể học sinh thật sự có khả năng tự quản trong mọi hoạt động, nòng cốt 
chính là đội ngũ cán sự lớp. Muốn xây dựng lớp tự quản, đầu tiên phải lựa chọn, bồi 
dưỡng được lớp trưởng xứng đáng là con chim đầu đàn của lớp, có phong cách chỉ 
huy tốt, cùng một ban cán sự lớp gương mẫu có khả năng tổ chức và quan trọng nhất 
là có tinh thần trách nhiệm cao. Đối với một lớp chọn của trường thì việc này không 
khó, song đối với lớp đại trà như năm nay tôi chủ nhiệm thì khá khó khăn. Từ đầu 
năm nhận lớp, tôi đã làm như sau:
 - Tìm hiểu năng lực của từng em, tìm hiểu nguyên vọng của các em đó để 
phân công phụ trách công tác thích hợp. Sau đó, tôi tổ chức cho lớp tự bình bầu ban 
cán sự lớp học (có sự định hướng của giáo viên)
 - Định hướng giúp học sinh tìm hiểu chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của 
từng vị trí trong ban cán sự lớp.
 - Ban cán sự lớp gồm các thành viên:
 + 01 lớp trưởng, 01 lớp phó học tập, 01 lớp phó phụ trách các hoạt động tập 
thể và 01 cờ đỏ.
 + Học sinh trong lớp được chia thành 3 tổ học tập. Mỗi tổ có 01 tổ trưởng, tổ 
trưởng theo dõi các hoạt động trong tổ mình, thành viên trong tổ theo dõi tổ trưởng.
 Sau khi giáo viên chủ nhiệm đã xây dựng kế hoạch và kiện toàn bộ máy ban 
cán sự lớp. Các em cũng đã nắm bắt được phần nào quyền hạn và trách nhiệm của 
mình khi đứng vào hàng ngũ ban cán sự lớp. Tôi để các em tự xác định nhiệm vụ 
của mình, giáo viên dựa trên những điều học sinh xây dựng và giúp các em hoàn 
thiện một cách đầy đủ nhất nhiệm vụ của từng thành viên trong ban cán sự lớp.
 + Lớp trưởng: Theo dõi chung mọi hoạt động của lớp, nếu có gì thay đổi báo 
ngay cho giáo viên chủ nhiệm. Tổ chức phân công nhiệm vụ cho các thành viên của 
lớp trong các hoạt động, báo cáo kết quả thi đua về mọi mặt của lớp hàng tuần cho 
giáo viên chủ nhiệm. Hàng ngày theo dõi sức khỏe các bạn, nhắc nhở các bạn thực 
hiện 5K phòng chống dịch...