Sáng kiến kinh nghiệm Giúp học sinh Lớp 4, 5 học tốt môn Lịch sử ở Tiểu học

 PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO CƯMGAR
 TRƯỜNG TIỂU HỌC LÊ LỢI
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI: 
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH HỌC 
 TỐT MÔN LỊCH SỬ Ở TIỂU HỌC
 Người thực hiện : Hoàng Thị Bích
 Năm học: 2016 - 2017
 0 năng lực, bồi dưỡng, rèn luyện phương pháp dạy và học là con đường phát triển tốt 
nhất của giáo dục.
 Do đó với mong muốn làm thế nào để chất lượng dạy cũng như học Lịch sử 
ngày càng hiệu quả, tôi mạnh dạn chọn đề tài “Giúp học sinh học tốt môn Lịch sử 
ở Tiểu học”. Mong sao sáng kiến này nâng cao được chất lượng dạy và học Lịch 
sử ở trường Tiểu học nói chung và trường Tiểu học Lê Lợi nói riêng.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
 Mục tiêu: Trong đề tài này, tôi vận dụng những quan điểm lí luận, phương 
pháp dạy học nghiên cứu tìm ra 4 biện pháp giúp học sinh tiểu học học môn lịch sử 
hứng thú và hiệu quả nhất.
 Đây là sự trao đổi nghiệp vụ sư phạm với đồng nghiệp góp phần hoàn thiện 
nghiệp vụ sư phạm của bản thân để đưa chất lượng giáo dục ngày một nâng cao.
 Nhiệm vụ: Với đề tài này, tôi tìm hiểu thực trạng dạy và học lịch sử tiểu học nói 
chung và dạy và học lịch sử ở trường Tiểu học Lê Lợi nói riêng, trên cơ sở xây 
dựng lí luận cơ sở cho đề tài. Điều tra và khảo sát tình hình chất lượng học tập của 
học sinh. Để từ đó nghiên cứu và thực nghiệm các biện pháp giúp học sinh học tốt 
môn Lịch sử giúp cho giáo viên và học sinh yêu thích môn lịch sử. Từ kết quả thực 
nghiệm để triển khai và đánh giá kết quả rút ra bài học kinh nghiệm bổ ích.
3. Đối tượng nghiên cứu
 Học sinh lớp 4,5 trường Tiểu học Lê Lợi năm học 2015 -2016.
4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
 Nghiên cứu quá trình học tập của học sinh và phương pháp dạy học của giáo 
viên trường Tiểu học Lê Lợi để tìm ra các biện pháp giúp học sinh học tốt môn lịch 
sử thông qua hoạt động tổ chức dạy học của giáo viên.
5. Phương pháp nghiên cứu
 Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã áp dụng và thử nghiệm rất nhiều phương 
pháp, tuy nhiên các phương pháp sau là phương pháp chủ đạo góp phần vào sự 
thành công của đề tài.
 - Phương pháp nghiên cứu lí luận: Đọc tài liệu, giáo trình có liên quan đến vấn 
đề giúp học sinh học tốt môn lịch sử. Nghiên cứu bài làm của học sinh
 2 II. PHẦN NỘI DUNG
 1. Cơ sở lí luận
 Lịch sử là một môn thuộc lĩnh vực khoa học xã hội, nhưng lịch sử có nét đặc 
trưng riêng biệt. Đó là môn học nghiên cứu những nhân vật, sự kiện và những 
thành tựu lịch sử đã xảy ra trong quá khứ, là những cái đã diễn ra, đã trải qua. Do 
đó nhận thức lịch sử không phải nhận thức trực tiếp như nhiều môn học khác. Học 
lịch sử đòi hỏi tính trìu tượng rất cao và óc tưởng tượng rất phong phú để dựng lại 
hình ảnh rất chân thật về một sự kiện, mà sự kiện đó không còn tồn tại trong hiện 
tại, kể cả những sự kiện mà học sinh chưa bao giờ được chứng kiến ( chiến tranh, 
cách mạng, thời nguyên thủy,) và như vậy dạy học phải làm sao cho học 
sinh tái tạo lại bức tranh lịch sử đã qua.
 Môn lịch sử vốn có vị trí, ý nghĩa quan trọng đối với việc giáo dục thế hệ trẻ. 
Từ những hiểu biết về quá khứ, học sinh hiểu rõ truyền thống dân tộc, những thành 
tựu dựng nước và giữ nước của cha anh. Như vậy mục đích của việc dạy học Lịch 
sử ở trường là người giáo viên không chỉ giúp cho học sinh hình dung được những 
kết quả của quá khứ và ghi nhớ các nhân vật, sự kiện của lịch sử mà quan trọng hơn 
là hiểu được lịch sử tức là phải nắm được trang sử hào hùng của ông cha ngày trước 
để các em bày tỏ sự biết ơn và trách nhiệm của các em đối với đất nước,.song 
làm thế nào để các em làm được điều đó? Là vấn đề cốt lõi cần phải quan tâm.
2.Thực trạng
2.1.Thuận lợi – khó khăn
 Thời gian qua vấn đề dạy và học lịch sử được xã hội quan tâm. Vì thế các 
trường học nói chung và trường Tiểu học Lê Lợi nói riêng cũng đã triển khai 
chuyên đề, các buổi ngoại khóa về môn học này, qua đó nhằm giúp cho giáo viên 
có phương pháp dạy học phù hợp mang lại hiệu quả cao. Không những thế nhà 
trường đã chú trọng đầu tư trang thiết bị để phục vụ công tác dạy học như máy 
chiếu, máy vi tính, đồ dùng dạy học..Bên cạnh đó một sự thuận lợi đáng kể đó là 
trên 95% học sinh trong trường là con em dân tộc Kinh. Tất cả đều yêu thích học 
tập, thích khám phá cái mới, thích các hoạt động văn hóa, thể dục thể thao. Trình 
độ giáo viên đạt trên chuẩn hơn 95%. Tất cả đều yêu nghề, quan tâm đến học sinh.
 4 nền giáo dục và chính là biểu hiện của việc dạy và học môn lịch sử chưa có hiệu 
quả.
 Qua thực tế giảng dạy và nghiên cứu khảo sát chất lượng môn lịch sử của học 
sinh khối lớp 4, 5 trường Tiểu học Lê Lợi, bản thân tôi nhận thấy: Học sinh đa số 
chưa nắm chắc được kiến thức lịch sử phổ thông cơ bản nhất. Nhớ sai, nhầm lẫn 
ngày – tháng – năm của các sự kiện lịch sử, các nhân vật lịch sử gắn với các sự kiện 
đó, là hiện tượng khá phổ biến.
2.3. Mặt mạnh – mặt yếu
 Môn lịch sử giúp học sinh phát triển toàn diện về mọi mặt đặc biệt giáo dục 
và bồi dưỡng cho các em nhân cách và lòng yêu quê hương, yêu đất nước. Vì vậy 
giáo viên phải khơi dậy và truyền lửa cho học sinh đảm bảo sự kế thừa và phát huy 
truyền thống dân tộc và làm nổi bật được những đặc trưng riêng của phân môn lịch 
sử mà những môn học khác không có được. Tuy nhiên để làm được điều đó là một 
điều không hề dễ dàng vì đây là một môn học khó do phải ghi nhớ quá nhiều sự 
kiện lịch sử, các sự kiện diễn ra đã lâu.
2.4. Các nguyên nhân và yếu tố tác động
 Môn lịch sử là môn học vô cùng quan trọng đối với học sinh, tuy nhiên có 
nhiều yếu tố dẫn đến tình trạng kém chất lượng về môn học này và theo tôi những 
nguyên nhân sau là chủ yếu:
 Thứ nhất: Về thời lượng 1 tiết/ tuần thì không đủ để giáo viên truyền thụ sâu 
và học sinh hiểu sâu sắc các nội dung bài học. Tài liệu tham khảo lịch sử nhiều 
nhưng lại trùng lặp nội dung kiến thức, không thống nhất số liệu gây khó khăn cho 
cả giáo viên và học sinh. Kiến thức trong sách giáo khoa nhiều nội dung, sự 
kiệnDo vậy học sinh dễ chán học, không nhớ, lẫn lộn các sự kiện và nhân vật và 
điều quan trọng là không tạo ra được chút cảm xúc nào trước những trang sử của 
dân tộc.
 Thứ hai: Nguyên nhân khiến học sinh quay lưng lại với môn Lịch sử là từ 
phía giáo viên, phương pháp giảng dạy, môi trường học lịch sử.Phần lớn phương 
pháp giảng dạy của giáo viên vẫn là trình bày miệng, thầy giảng trò nghe. Các thầy 
cô giáo ít sử dụng đồ dùng dạy học trong quá trình giảng dạy. Xuất phát từ chỗ xem 
 6 dưỡng lòng yêu quê hương, đất nước cho học sinh và tạo tiền đề cho các em học tốt 
các môn học khác. Qua việc dạy và việc học ở trường, tôi khảo sát tìm ra những 
nguyên nhân dẫn đến tình trạng học sinh không thích học lịch sử. Từ đó tôi đưa ra 
biện pháp khắc phục trong quá trình giảng dạy để nghiên cứu tìm ra biện pháp nâng 
cao chất lượng dạy và học lịch sử cho học sinh. Đồng thời mong muốn được trao 
đổi những kinh nghiệm này với các bạn đồng nghiệp để cùng làm giàu thêm những 
kiến thức, kỹ năng của giáo viên để đưa chất lượng giáo dục ngày một nâng cao.
 3.2. Nội dung và cách thức thực hiện biện pháp 
 Như chúng ta đã biết niềm say mê học hỏi và hứng thú học tập của học sinh 
được tạo ra không chỉ nhờ những giờ học được giáo viên tổ chức một cách hấp dẫn 
và khác thường. Bí quyết làm nảy sinh hứng thú và niềm say mê học tập của học 
sinh là phải làm cho các em đạt được thành công. Chỉ có niềm tự hào về thành 
công, cảm giác xúc động khi thành công mới là nguồn gốc thực sự của ham muốn 
học hỏi và hiểu biết.
 Trong giờ lịch sử giáo viên cần giúp cho học sinh cho mỗi học sinh cả những 
học sinh yếu cũng có cơ hội được rèn luyện mình, để các em có niềm tin vào bản 
thân, tạo đà cho những cố gắng tiếp theo. Nếu không đạt được thành công, học sinh 
sẽ sợ những giờ học này. Để làm cho mọi học sinh đều có cảm giác ít nhiều thành 
công trong giờ học theo tôi cần thực hiện các biện pháp sau.
* Biện pháp 1: Sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử 
 Sử dụng câu hỏi trong dạy học nói chung và dạy học lịch sử nói riêng là một 
trong những biện pháp quan trọng, rất có ưu thế để phát triển tư tưởng cho học sinh. 
Tuy nhiên để thành công chúng ta cần chú ý những điểm sau:
Thứ nhất: Câu hỏi bài tập phải vừa sức, đúng với từng đối tượng. Không thể đặt 
câu hỏi quá khó, vượt khả năng tư duy của học sinh như “đánh giá, phân tích, nhận 
xét” và cũng không quá đơn giản như “ai lãnh đạo, chiến thắng nào, bao giờ?....” 
cần hết sức tránh tình trạng giáo viên chưa giảng, chưa trình bày sự việc cụ thể, học 
sinh chưa có hiểu biết nào về sự kiện lịch sử sẽ học mà đã đặt câu hỏi cho học sinh. 
Cách đặt câu hỏi như vậy trái với đặc trưng của bộ môn, buộc học sinh phải nhìn 
 8 trả lời câu hỏi nêu trên. Khi các em trả lời được câu hỏi này tức là các em đã hiểu 
được kiến thức chủ yếu của bài. Đó chính là điều kiện quan trọng để tư duy của học 
sinh phát triển.
 + Xây dựng hệ thống câu hỏi.
 Ngoài câu hỏi có tính chất bài tập xuyên suốt toàn bài mà giáo viên nêu ra ngay 
đầu giờ học, trong quá trình giảng dạy, giáo viên còn phải biết đặt ra và giúp học 
sinh giải quyết các câu hỏi có tính chất đánh giá kiến thức. Một hệ thống câu hỏi tốt 
nêu ra trong quá trình giảng dạy phải phù hợp với khả năng của các em, kích thích 
được tư duy phát triển, đồng thời tạo ra được mối quan hệ giữa học sinh và giáo 
viên. Trong sách giáo khoa thường cuối mỗi phần kênh chữ có một vài câu hỏi 
lệnh. Những câu hỏi này là cơ sở để giáo viên xác định kiến thức trong sách đồng 
thời bổ sung để xây dựng hệ thống câu hỏi của bài. Câu hỏi phải có sự chuẩn bị từ 
khi soạn giáo án, phải có dự kiến nêu nêu ra lúc nào? Dự kiến học sinh trả lời như 
thế nào? Đáp án phải ra sao? Rõ ràng việc sử dụng câu hỏi trong dạy học còn là 
một nghệ thuật. Khi câu hỏi đặt ra bắt buộc học sinh phải suy nghĩ, phải kích thích 
được lòng ham hiểu biết, trí thông minh sáng tạo đặc biệt là gây được cảm giác 
ngạc nhiên khi đối chiếu với cái mới biết và cái đã biết sau khi trả lời đúng câu hỏi 
do giáo viên nêu ra.
 Khi xây dựng hệ thống câu hỏi trên lớp nhằm kích thích sự tò mò ham hiểu biết 
và gây hứng thú cho học sinh đồng thời phát triển năng lực tư duy cho các em giáo 
viên không nên đặt câu hỏi mà các em chỉ cần trả lời một cách đơn giản là “có” hay 
“không” hoặc “đúng” hay “sai”. Bởi vì những câu hỏi như thế không đòi hỏi học 
sinh phải suy nghĩ. Đồng thời cũng không nên đặt câu hỏi quá dễ làm cho học sinh 
thỏa mãn đi đến chủ quan về vốn hiểu biết của mình, mà phải làm cho học sinh 
hiểu rằng trả lời đúng đầy đủ câu hỏi là tốt, xong vẫn phải tiếp tục suy nghĩ để trả 
lời hay hơn, sâu sắc hơn, thông minh hơn.
 Để thành công trong giờ học lịch sử, khi nêu câu hỏi giáo viên cần phải bám sát 
trình độ các đối tượng học sinh, câu hỏi không được mang tính chất đánh đố, máy 
móc mà phải gợi mở cho các em những suy nghĩ về những vấn đề mà câu hỏi yêu 
cầu gây được hứng thú, trí tò mò để các em tìm tòi. Muốn học sinh thực hiện tốt 
 10 trong việc giảng dạy và học tập lịch sử ở trường Tiểu học. Học sinh rất thích xem 
tranh, ảnh, chân dung các nhà cách mạng, các anh hùng dân tộc, các vị lãnh 
tụ.Học sinh khi xem chân dung không chỉ chú trọng việc miêu tả bề ngoài mà 
còn chú ý phân tích nội dung, tính cách, hành động của nhân vật thể hiện ở tranh 
ảnh. Khi sử dụng chân dung trong dạy học cần chú ý đến mục đích giáo dục và phát 
triển tư duy. Đối với anh hùng dân tộc, lãnh tụ cách mạng, giáo viên phái làm nổi 
bật tính cách của nhân vật ấy thông qua miêu tả hình thức bên ngoài hay nêu khái 
quát ngắn gọn tiểu sử của nhân vật đặc biệt là thời thơ ấu dễ làm cho học sinh hứng 
thú, kích thích óc tò mò, phát triển năng lực học tập. Qua việc sử dụng chân dung 
các nhân vật lịch sử, học sinh học tập được tài trí, đức độ của họ, qua đó các em rèn 
luyện mình theo các tấm gương đó.
 Ví dụ: Khi dạy bài Nhà Lý dời đô ra Thăng Long ( lớp 4) giáo viên yêu cầu học 
sinh quan sát chân dung tượng Lý Thái Tổ và yêu cầu học sinh cho biết đây là hình 
chụp tượng ai? Em biết gì về nhân vật lịch sử này? Sau khi học sinh quan sát 
nghiên cứu và tìm hiểu học sinh có thể biết được Lý Thái Tổ là một ông vua khai 
sáng nhà Lý, lúc 35 tuổi. Thủa nhỏ ông làm con nuôi sư Lý Vạn Hạnh. Đến tuổi 
trưởng thành ông làm quan triều đình nhà Lê. Là người thông minh có tài, văn võ 
song toàn, nhân cách trong sáng được triều thần nhà Lê quý trọng. Mùa xuân năm 
1010, vua Lý Thái Tổ quyết định dời đô từ Hoa Lư ra Thăng Long. Qua đó ngoài 
kiến thức tìm hiểu lịch sử ít nhiều học sinh cảm phục và rèn luyện theo.
 Khi sử dụng các chân dung nhân vật phản diện cần hướng dẫn học sinh nhận xét 
những biểu hiện của tính gian ác, tham lam, xảo quyệt của nhân vật ấy, không nên 
để học sinh thu hút về hình thức của nhân vật mà quên đó là nhân vật phản diện.
 Sử dụng chân dung nhân vật lịch sử trong dạy học môn này sẽ mang lại hiệu quả 
rất cao. Nhưng không phải lúc nào cũng đưa chân dung của nhân vật lịch sử ra, mà 
phải chọn thời gian sử dụng phù hợp với từng nội dung bài học.
 + Sử dụng bản đồ, lược đồ trong dạy học lịch sử
 Bản đồ là phương tiện trực quan rất quan trọng trong dạy học lịch sử. nó không 
chỉ góp phần quan trọng tái hiện lại cho học sinh những hình ảnh lịch sử chân thực 
nhất mà còn khắc phục được tình trạng nhầm lẫn lịch sử của học sinh. Trên bản đồ 
 12