Sáng kiến kinh nghiệm Giúp học sinh học tốt môn Lịch sử ở Khối 4, 5

 PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO CƯMGAR
 TRƯỜNG TIỂU HỌC LÊ LỢI
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 ĐỀ TÀI: 
 MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH HỌC 
 TỐT MÔN LỊCH SỬ Ở TIỂU HỌC
 Người thực hiện : Hoàng Thị Bích
 Năm học: 2016 - 2017
 0 Bộ giáo dục. Cho nên, việc khơi dậy, phát triển ý thức, năng lực, bồi dưỡng, rèn 
luyện phương pháp dạy và học là con đường phát triển tốt nhất của giáo dục.
 Do đó với mong muốn làm thế nào để chất lượng dạy cũng như học Lịch sử 
ngày càng hiệu quả, tôi mạnh dạn chọn đề tài “Giúp học sinh học tốt môn Lịch 
sử ở Tiểu học”. Mong sao sáng kiến này nâng cao được chất lượng dạy và học 
Lịch sử ở trường Tiểu học nói chung và trường Tiểu học Lê Lợi nói riêng.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
 Mục tiêu: Trong đề tài này, tôi vận dụng những quan điểm lí luận, phương 
pháp dạy học nghiên cứu tìm ra 4 biện pháp giúp học sinh tiểu học học môn lịch 
sử hứng thú và hiệu quả nhất.
 Đây là sự trao đổi nghiệp vụ sư phạm với đồng nghiệp góp phần hoàn thiện 
nghiệp vụ sư phạm của bản thân để đưa chất lượng giáo dục ngày một nâng cao.
 Nhiệm vụ: Với đề tài này, tôi tìm hiểu thực trạng dạy và học lịch sử tiểu học 
nói chung và dạy và học lịch sử ở trường Tiểu học Lê Lợi nói riêng, trên cơ sở 
xây dựng lí luận cơ sở cho đề tài. Điều tra và khảo sát tình hình chất lượng học 
tập của học sinh. Để từ đó nghiên cứu và thực nghiệm các biện pháp giúp học 
sinh học tốt môn Lịch sử giúp cho giáo viên và học sinh yêu thích môn lịch sử. 
Từ kết quả thực nghiệm để triển khai và đánh giá kết quả rút ra bài học kinh 
nghiệm bổ ích.
3. Đối tượng nghiên cứu
 Học sinh lớp 4,5 trường Tiểu học Lê Lợi năm học 2015 -2016.
4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
 Nghiên cứu quá trình học tập của học sinh và phương pháp dạy học của 
giáo viên trường Tiểu học Lê Lợi để tìm ra các biện pháp giúp học sinh học tốt 
môn lịch sử thông qua hoạt động tổ chức dạy học của giáo viên.
5. Phương pháp nghiên cứu
 Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã áp dụng và thử nghiệm rất nhiều 
phương pháp, tuy nhiên các phương pháp sau là phương pháp chủ đạo góp phần 
vào sự thành công của đề tài.
 2 với đất nước,.song làm thế nào để các em làm được điều đó? Là vấn đề cốt lõi 
cần phải quan tâm.
2.Thực trạng
2.1.Thuận lợi – khó khăn
 Thời gian qua vấn đề dạy và học lịch sử được xã hội quan tâm. Vì thế các 
trường học nói chung và trường Tiểu học Lê Lợi nói riêng cũng đã triển khai 
chuyên đề, các buổi ngoại khóa về môn học này, qua đó nhằm giúp cho giáo 
viên có phương pháp dạy học phù hợp mang lại hiệu quả cao. Không những thế 
nhà trường đã chú trọng đầu tư trang thiết bị để phục vụ công tác dạy học như 
máy chiếu, máy vi tính, đồ dùng dạy học..Bên cạnh đó một sự thuận lợi đáng 
kể đó là trên 95% học sinh trong trường là con em dân tộc Kinh. Tất cả đều yêu 
thích học tập, thích khám phá cái mới, thích các hoạt động văn hóa, thể dục thể 
thao. Trình độ giáo viên đạt trên chuẩn hơn 95%. Tất cả đều yêu nghề, quan tâm 
đến học sinh.
 Bên cạnh những thuận lợi đó thì cũng còn nhiều khó khăn nhất định như 
một số học sinh là con em từ nhiều nơi về sinh sống lập nghiệp, theo cha mẹ đến 
làm ăn, đã chuyển qua nhiều trường, đời sống kinh tế gia đình gặp nhiều khó 
khăn. Việc học đối với các bậc phụ huynh chưa được quan tâm nhiều. Không 
những thế suy nghĩ từ bao đời nay của người dân Việt Nam môn học Lịch sử là 
môn phụ, suy nghĩ đó với phụ huynh trường Tiểu học Lê Lợi cũng không ngoại 
lệ. Một khó khăn đáng lưu tâm nữa là đồ dùng dạy học trong trường tuy được 
cải thiện song còn thiếu nhiều: nhất là băng hình, phim tư liệu..Giáo viên thì 
loay hoay chưa tìm ra được hình thức tổ chức dạy học phong phú và phát huy 
tính tích cực của học sinh trong môn học này.
2.2. Thành công – hạn chế
 Môn Lịch sử có một nhiệm vụ rất quan trọng đối với học sinh Tiểu học. 
Do đó, vấn đề dạy học lịch sử hiện nay rất được chú trọng. có nhiều chuyên đề 
phương pháp đặt ra nhằm đưa chất lượng học của các em nâng lên. Vì vậy việc 
dạy học lịch sử đã có nhiều tiến bộ đáng kể góp phần vào sự nghiệp giáo dục 
nước nhà. Đây là môn học mang lại sự phát triển toàn diện cho học sinh vì vậy 
 4 2.4. Các nguyên nhân và yếu tố tác động
 Môn lịch sử là môn học vô cùng quan trọng đối với học sinh, tuy nhiên có 
nhiều yếu tố dẫn đến tình trạng kém chất lượng về môn học này và theo tôi 
những nguyên nhân sau là chủ yếu:
 Thứ nhất: Về thời lượng 1 tiết/ tuần thì không đủ để giáo viên truyền thụ 
sâu và học sinh hiểu sâu sắc các nội dung bài học. Tài liệu tham khảo lịch sử 
nhiều nhưng lại trùng lặp nội dung kiến thức, không thống nhất số liệu gây khó 
khăn cho cả giáo viên và học sinh. Kiến thức trong sách giáo khoa nhiều nội 
dung, sự kiệnDo vậy học sinh dễ chán học, không nhớ, lẫn lộn các sự kiện và 
nhân vật và điều quan trọng là không tạo ra được chút cảm xúc nào trước những 
trang sử của dân tộc.
 Thứ hai: Nguyên nhân khiến học sinh quay lưng lại với môn Lịch sử là từ 
phía giáo viên, phương pháp giảng dạy, môi trường học lịch sử.Phần lớn phương 
pháp giảng dạy của giáo viên vẫn là trình bày miệng, thầy giảng trò nghe. Các 
thầy cô giáo ít sử dụng đồ dùng dạy học trong quá trình giảng dạy. Xuất phát từ 
chỗ xem nhẹ môn Lịch sử nên các thầy cô giáo khi dạy môn này cũng không trú 
trọng như dạy môn Toán và Tiếng Việt, dẫn tới tình trạng là khi dạy Lịch sử 
giáo viên không đầu tư thời gian đổi mới phương pháp dạy học, áp dụng một 
cách rập khuôn. Môi trường học lịch sử cho học sinh khô khan là một cản trở 
trong việc lôi cuốn học sinh yêu môn Lịch sử. Bên cạnh đó đồ dùng dạy học 
Lịch sử ở các trường Tiểu học còn hạn chế. Giáo viên Tiểu học còn lúng túng 
trong việc sử dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy. Học sinh chủ yếu chỉ “ 
học chay”.
 Từ những nguyên nhân trên đã ảnh hưởng không tốt đến chất lượng giờ 
dạy. không gây hứng thú cho học sinh và đặc biệt là việc tư duy trong học tập 
của các em bị hạn chế. Kết quả khảo sát trước khi thực nghiệm ở hai lớp thuộc 
khối 4,5 như sau:
 6 học sinh là phải làm cho các em đạt được thành công. Chỉ có niềm tự hào về 
thành công, cảm giác xúc động khi thành công mới là nguồn gốc thực sự của 
ham muốn học hỏi và hiểu biết.
 Trong giờ lịch sử giáo viên cần giúp cho học sinh cho mỗi học sinh cả những 
học sinh yếu cũng có cơ hội được rèn luyện mình, để các em có niềm tin vào bản 
thân, tạo đà cho những cố gắng tiếp theo. Nếu không đạt được thành công, học 
sinh sẽ sợ những giờ học này. Để làm cho mọi học sinh đều có cảm giác ít nhiều 
thành công trong giờ học theo tôi cần thực hiện các biện pháp sau.
* Biện pháp 1: Sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử 
 Sử dụng câu hỏi trong dạy học nói chung và dạy học lịch sử nói riêng là một 
trong những biện pháp quan trọng, rất có ưu thế để phát triển tư tưởng cho học 
sinh. Tuy nhiên để thành công chúng ta cần chú ý những điểm sau:
Thứ nhất: Câu hỏi bài tập phải vừa sức, đúng với từng đối tượng. Không thể 
đặt câu hỏi quá khó, vượt khả năng tư duy của học sinh như “đánh giá, phân 
tích, nhận xét” và cũng không quá đơn giản như “ai lãnh đạo, chiến thắng nào, 
bao giờ?....” cần hết sức tránh tình trạng giáo viên chưa giảng, chưa trình bày sự 
việc cụ thể, học sinh chưa có hiểu biết nào về sự kiện lịch sử sẽ học mà đã đặt 
câu hỏi cho học sinh. Cách đặt câu hỏi như vậy trái với đặc trưng của bộ môn, 
buộc học sinh phải nhìn vào sách giáo khoa để trả lời chứ hoàn toàn không hiểu 
gì về câu hỏi mà giáo viên vừa nêu ra.
Thứ hai: Mỗi giờ học chỉ nên sử dụng từ 5 đến 7 câu hỏi. Sau mỗi chương cần 
có câu hỏi ôn tập. Các câu hỏi của bài phải tạo thành một hệ thống hoàn chỉnh 
có mối quan hệ logic chặt chẽ, làm nổi bật chủ đề nội dung, tư tưởng của bài.
Thứ ba: Cần triệt để khai thác nội dung các câu hỏi trong sách giáo khoa để lựa 
chọn nội dung phương pháp thích hợp cho từng bài cụ thể. Sử dụng câu hỏi 
trong sách giáo khoa kết hợp với câu hỏi được sáng tạo trong quá trình soạn 
giảng của giáo viên phải đảm bảo tính khoa học, tính tư tưởng, đồng thời phát 
huy được tư duy, rèn luyện các kỹ năng học tập của các em. 
 Xuất phát từ những yêu cầu nêu trên, trong dạy học lịch sử ở Tiểu học thông 
thường cần chú ý các phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi sau:
 8 kiến thức trong sách đồng thời bổ sung để xây dựng hệ thống câu hỏi của bài. 
Câu hỏi phải có sự chuẩn bị từ khi soạn giáo án, phải có dự kiến nêu nêu ra lúc 
nào? Dự kiến học sinh trả lời như thế nào? Đáp án phải ra sao? Rõ ràng việc sử 
dụng câu hỏi trong dạy học còn là một nghệ thuật. Khi câu hỏi đặt ra bắt buộc 
học sinh phải suy nghĩ, phải kích thích được lòng ham hiểu biết, trí thông minh 
sáng tạo đặc biệt là gây được cảm giác ngạc nhiên khi đối chiếu với cái mới biết 
và cái đã biết sau khi trả lời đúng câu hỏi do giáo viên nêu ra.
 Khi xây dựng hệ thống câu hỏi trên lớp nhằm kích thích sự tò mò ham hiểu 
biết và gây hứng thú cho học sinh đồng thời phát triển năng lực tư duy cho các 
em giáo viên không nên đặt câu hỏi mà các em chỉ cần trả lời một cách đơn giản 
là “có” hay “không” hoặc “đúng” hay “sai”. Bởi vì những câu hỏi như thế không 
đòi hỏi học sinh phải suy nghĩ. Đồng thời cũng không nên đặt câu hỏi quá dễ 
làm cho học sinh thỏa mãn đi đến chủ quan về vốn hiểu biết của mình, mà phải 
làm cho học sinh hiểu rằng trả lời đúng đầy đủ câu hỏi là tốt, xong vẫn phải tiếp 
tục suy nghĩ để trả lời hay hơn, sâu sắc hơn, thông minh hơn.
 Để thành công trong giờ học lịch sử, khi nêu câu hỏi giáo viên cần phải bám 
sát trình độ các đối tượng học sinh, câu hỏi không được mang tính chất đánh đố, 
máy móc mà phải gợi mở cho các em những suy nghĩ về những vấn đề mà câu 
hỏi yêu cầu gây được hứng thú, trí tò mò để các em tìm tòi. Muốn học sinh thực 
hiện tốt nhiệm vụ đề ra giáo viên cần động viên, khuyến khích, học sinh tham 
gia trả lời câu hỏi dưới nhiều hình thức như nhận xét, khen ngợi, đánh giá, tuyên 
dương
* Biện pháp 2: Sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
 Trong dạy học đồ dùng trực quan có vai trò rất quan trọng đối với bộ môn 
lịch sử. Tuy nhiên sử dụng như thế nào cho có hiệu quả nói chung, phát triển tư 
duy cho học sinh nói riêng thì không đơn giản. Như chúng ta đều nhận thấy rằng 
đồ dùng trực quan được sử dụng tốt sẽ huy động được sự tham gia của nhiều 
giác quan, kết hợp chặt chẽ được hai hệ thống với nhau: Tai nghe, mắt thấy, tạo 
điều kiện cho học sinh dễ hiểu, dễ nhớ và nhớ lâu. Ngược lại nếu sử dụng không 
đúng lúc và lạm dụng thì dễ làm cho giờ học phản tác dụng. Đồ dùng trực quan 
 10 lực học tập. Qua việc sử dụng chân dung các nhân vật lịch sử, học sinh học tập 
được tài trí, đức độ của họ, qua đó các em rèn luyện mình theo các tấm gương 
đó.
 Ví dụ: Khi dạy bài Nhà Lý dời đô ra Thăng Long ( lớp 4) giáo viên yêu cầu 
học sinh quan sát chân dung tượng Lý Thái Tổ và yêu cầu học sinh cho biết đây 
là hình chụp tượng ai? Em biết gì về nhân vật lịch sử này? Sau khi học sinh quan 
sát nghiên cứu và tìm hiểu học sinh có thể biết được Lý Thái Tổ là một ông vua 
khai sáng nhà Lý, lúc 35 tuổi. Thủa nhỏ ông làm con nuôi sư Lý Vạn Hạnh. Đến 
tuổi trưởng thành ông làm quan triều đình nhà Lê. Là người thông minh có tài, 
văn võ song toàn, nhân cách trong sáng được triều thần nhà Lê quý trọng. Mùa 
xuân năm 1010, vua Lý Thái Tổ quyết định dời đô từ Hoa Lư ra Thăng Long. 
Qua đó ngoài kiến thức tìm hiểu lịch sử ít nhiều học sinh cảm phục và rèn luyện 
theo.
 Khi sử dụng các chân dung nhân vật phản diện cần hướng dẫn học sinh nhận 
xét những biểu hiện của tính gian ác, tham lam, xảo quyệt của nhân vật ấy, 
không nên để học sinh thu hút về hình thức của nhân vật mà quên đó là nhân vật 
phản diện.
 Sử dụng chân dung nhân vật lịch sử trong dạy học môn này sẽ mang lại hiệu 
quả rất cao. Nhưng không phải lúc nào cũng đưa chân dung của nhân vật lịch sử 
ra, mà phải chọn thời gian sử dụng phù hợp với từng nội dung bài học.
 + Sử dụng bản đồ, lược đồ trong dạy học lịch sử
 Bản đồ là phương tiện trực quan rất quan trọng trong dạy học lịch sử. nó 
không chỉ góp phần quan trọng tái hiện lại cho học sinh những hình ảnh lịch sử 
chân thực nhất mà còn khắc phục được tình trạng nhầm lẫn lịch sử của học sinh. 
Trên bản đồ lịch sử, các sự kiện luôn được thể hiện trong một không gian, thời 
điểm, địa điểm cùng một số yếu tố nhất định. Ví dụ: Khi dạy bài 17 “Chiến 
thắng lịch sử Điện Biên Phủ” ( lớp 5) nếu như chỉ phương pháp dùng lời, giáo 
viên khó có thể tạo cho học sinh biểu tượng về tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ 
mà thực dân Pháp cho là "Một pháo đài kiên cố không thể công phá". Rõ ràng 
khi chọn vị trí chiến lược cho kế hoạch của mình. Na-va đã nghĩ đến chiến dịch 
 12