SKKN Tích hợp Giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Khoa học Lớp 5

 Tích hợp Giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Khoa học lớp 5
 TÊN ĐỀ TÀI
 TÍCH HỢP GIÁO DỤC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG TRONG MÔN
 KHOA HỌC LỚP 5
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1.Tầm quan trọng của vấn đề nghiên cứu
 Bảo vệ môi trường đã và đang trở thành mối quan tâm mang tính toàn cầu 
và có tính sống còn của loài người. Thế giới đã buộc các nước tư bản và các 
nước đang phát triển cam kết cắt giảm khí thải CO2 gây hiệu ứng nhà kính. Quỹ 
quốc tế bảo vệ thiên nhiên (WWF) khởi xướng chiến dịch Giờ trái đất vào năm 
2007 tại thành phố Sydney nhằm kêu gọi Chính phủ, nhân dân và doanh nghiệp 
các nước cùng tắt đèn 1 giờ nhằm giảm biến đổi khí hậu. 
 Việt Nam là một trong các nước có nhiều nỗ lực và quan tâm đặc biệt 
trong công tác bảo vệ môi trường với cộng đồng quốc tế. Tại Đại hội Đảng toàn 
quốc lần thứ XI, trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kì quá độ lên 
chủ nghĩa xã hội ( bổ sung và phát triển năm 2011) đã nhấn mạnh : “ Bảo vệ 
môi trường là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, của toàn xã hội và 
nghĩa vụ của mọi công dân” ( Trích Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần 
thứ XI).
2. Thực trạng và lý do chọn đề tài
 Năm 2008, Bộ giáo dục và đào tạo xây dựng tài liệu giáo dục bảo vệ môi 
trường qua các môn học ở cấp Tiểu học: Tiếng Việt, Đạo đức, Tự nhiên – Xã 
hội, Khoa học, Lịch sử và Địa lí, Mĩ thuật và Ngoài giờ lên lớp. Cấu trúc tài liệu 
chủ yếu nêu một số kiến thức về môi trường, nguyên tắc tích hợp; hình thức và 
phương pháp giáo dục và một ít nội dung, địa chỉ, mức độ tích hợp giáo dục bảo 
vệ môi trường trong môn khoa học ( khoảng 5-6 bài). Sau đó tiến hành tập huấn 
và triển khai thực hiện. Chính vì thế nên cán bộ quản lí, giáo viên rất lúng túng 
trong công tác chỉ đạo, thực hiện:
 +Xác định các bài để tích hợp, tích hợp ở hoạt động nào trong khi lên lớp, 
mức độ tích hợp, nội dung tích hợp.
SVTH: Phạm Thị Thủy 1 Lớp: CĐGD Tiểu học K55 Tích hợp Giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Khoa học lớp 5
II. CƠ SỞ LÍ LUẬN
 Như trình bày phần mở đầu, Giáo dục bảo vệ môi trường đã và đang trở 
thành mối quan tâm hàng đầu vì mục tiêu phát triển bền vững đã được Đảng và 
Nhà nước ta dành mối quan tâm đặc biệt.
* Một số văn bản về bảo vệ môi trường đã được ban hành :
 Nghị quyết 41/NQ-TƯ ngày 15 tháng 11 năm 2004 của Bộ Chính trị về 
tăng cường công tác bảo vệ môi trường trong thời kì đẩy mạnh công nghiệp hóa, 
hiện đại hóa đất nước.
 Quyết định số 1363/QĐ-TTg ngày 17 tháng 10 năm 2001 của Thủ tướng 
Chính phủ phê duyệt Đề án “ Đưa nội dung bảo vệ môi trường vào hệ thống 
giáo dục quốc dân ”.
 Quyết định 256/2003/QĐ-TTg ngày 02 tháng 12 năm 2003 của Thủ tướng 
Chính phủ phê duyệt Chiến lược Bảo vệ môi trường quốc gia đến năm 2010 và 
định hướng đến năm 2020.
 Chỉ thị số 02/ CT-BGD&ĐT ngày 22 tháng 7 năm 2008 của Bộ trưởng Bộ 
Giáo dục và Đào tạo về “ Tăng cường công tác giáo dục bảo vệ môi trường ”
 Mục tiêu giáo dục bảo vệ môi trường qua môn khoa học: ( Trích tài 
liệu tập huấn của Bộ GD&ĐT)
 +Cung cấp cho học sinh những hiểu biết về môi trường sống gắn bó với 
các em, môi trường sống của con người.
 +Hình thành các khái niệm ban đầu về môi trường, môi trường tự nhiên, 
môi trường nhân tạo, sự ô nhiễm môi trường, bảo vệ môi trường.
 +Biết một số tài nguyên thiên nhiên, năng lượng, quan hệ khai thác, sử 
dụng và môi trường. Biết các mối quan hệ giữa các loài trên chuỗi thức ăn tự 
nhiên.
 +Những tác động của con người làm biến đổi môi trường cũng như sự cần 
thiết phải khai thác, bảo vệ môi trường để phát triển bền vững.
 +Hình thành cho học sinh những kĩ năng ứng xử, thái độ tôn trọng và bảo 
vệ môi trường một cách thiết thực, rèn luyện năng lực nhận biết những vấn đề về 
môi trường.
SVTH: Phạm Thị Thủy 3 Lớp: CĐGD Tiểu học K55 Tích hợp Giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Khoa học lớp 5
 Theo ông Patrich Gedder, người sáng lập ra lí luận giáo dục môi trường, 
ông cho rằng, trong giáo dục điều quan trong là ba chữ H ( Head – đầu; Heart – 
trái tim; Handr – tay ). Tức là tác động vào khối óc để hình thành những hiểu 
biết, nhận biết về môi trường; tác động vào trái tim để hình thành những xúc 
cảm, tình cảm với môi trường và cuối cùng tác động váo tay, chân để hình thành 
những kĩ năng, hành động cụ thể để nâng cao chất lượng về giáo dục môi 
trường.
 Hình thức và phương pháp
 - Do đặc thù của môn học là sự vật, hiện tượng của môi trường tự nhiên 
và môi trường xã hội bao quanh nên chúng thường gần gũi, cụ thể với học sinh. 
Các em được tiếp xúc hảng ngày qua thông tin đại chúng, qua người lớn trong 
gia đình, địa phương, ban bè. Nên khi dạy giáo viên cần lưu ý phát huy tối đa 
tích tích cực học tập của học sinh, tạo điều kiện để cho các em tham gia tự khám 
phá, tự phát hiện kiến thức.
 - Sử dụng phương pháp, hình thức dạy học ngoài thiên nhiên, điều tra, 
khám phá, khảo sát, thí nghiệm, tham gia xã hội là những phương pháp mang lại 
hiệu quả nhất.
 - Đặc trưng của giáo dục môi trường là mang tính địa phương: Vì môi 
trường địa phương chính là mục đích, nội dung, phương pháp, phương tiện học 
tập của lĩnh vực này. Do đó khi giáo dục cho đối tượng học sinh nào thì cần 
cung cấp cho học sinh những hiểu biết cụ thể về hiện trạng môi trường của địa 
phương đó. Từ đó có thể dần dần hình thành những hành vi nhận thức môi 
trường thiết thực cho học sinh, nâng cao chất lượng giáo dục môi trường.
III. CƠ SỞ THỰC TIỄN
 +Phương pháp, hình thức dạy học chủ yếu đàm thoại, giảng giải theo lí 
thuyết, chưa áp dụng hình ảnh trực quan qua máy chiếu, hình ảnh pano ap phích.
 +Công tác giáo dục chưa tạo sự đồng thuần, đồng bộ ở các cấp, cơ quan 
chủ quản chuyên môn ít quan tâm, chưa sơ kết, tổng kết nhằm đánh giá quá trình 
thực hiện nên chưa có kinh nghiệm nhiều cho các trường học tập, rút kinh 
nghiệm.
SVTH: Phạm Thị Thủy 5 Lớp: CĐGD Tiểu học K55 Tích hợp Giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Khoa học lớp 5
hiện chương trình T30 Chương trình đảm bảo chất lượng giáo dục trường học có 
bố trí 1 tiết Ngoài giờ lên lớp cho các lớp từ lớp 3 đến lớp 5, đây là thuận lợi lớn 
cho nhà trường để thực hiện mục tiêu này.
 - Kiến thức về môi trường cung cấp cho các em về những nội dung sau ( 
nội dung trích từ tài liệu tập huấn của Bộ GD&ĐT ):
* Môi trường là gì : Tại Điều 1, Luật Bảo vệ môi trường, môi trường được định 
nghĩa như sau :
 Môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên và vật chất nhân tạo bao quanh 
con người, có ảnh hưởng đến đời sống, sản xuất, sự tồn tại và phát triển của con 
người và sinh vật.
* Chức năng của môi trường: Môi trường có 4 chức năng
 - Cung cấp không gian sống cho con người.
 - Cung cấp các nguồn tài nguyên cần thiết phục vụ cho đời sống và sản 
xuất của con người.
 - Là nơi chứa đựng và phân hủy các phế thải do con người tạo ra.
 - Là nơi lưu trữ và cung cấp thông tin.
* Phân loại môi trường : Môi trường có 3 loại
 - Môi trường tự nhiên : Bao gồm các yếu tố vật lí, hóa học, sinh học, xã 
hội tồn tại khách quan ngoài ý muốn của con người. Nếu con người ngừng tác 
động đến, các yếu tố này sẽ tiếp tục phát triển theo quy luật tự nhiên vốn có của 
nó.
 - Môi trường xã hội : Là tổng hòa các mối quan hệ giữa con người với con 
người tạo nên sự thuận lợi và trở ngại cho sự tồn tại và phát triển của cá nhân, 
cộng đồng con người.
 - Môi trường nhân tạo: Bao gồm các yếu tố vật lí, hóa học, sinh học, xã 
hội do con người tạo ra và chịu sự chi phối của con người. Các yếu tố này tự 
phá hủy nếu không có tác động của con người.
* Ô nhiễm môi trường : Ô nhiễm môi trường hiểu theo một cách đơn giản là:
 - Làm bẩn, làm thoái hóa môi trường sống.
SVTH: Phạm Thị Thủy 7 Lớp: CĐGD Tiểu học K55 Tích hợp Giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Khoa học lớp 5
 Khi thải C02 gây hiệu ứng nhà kính
 - Thời tiết ngày càng diễn ra cực đoan không theo quy luật và thường lệ, 
gia tăng tầng suất các hiện tượng thiên tai như bão, lũ, sống thần, động đất, phun 
trào núi lửa, cháy rừng, hạn hán, sa mạc hóa. Hiện tượng mưa, dông bão trái 
mùa diễn ra trên diện rộng gây thất thoát tài sản hoa mầu của nhân dân do trong 
thời vụ canh tác, chưa chuẩn bị tinh thần phòng chống.
 Hiện tượng lũ lụt, bão xãy ra hàng năm
SVTH: Phạm Thị Thủy 9 Lớp: CĐGD Tiểu học K55 Tích hợp Giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Khoa học lớp 5
 - Ô nhiễm môi trường đất do hậu quả của chiến tranh gây ra rất nặng nề.. Các 
chất độc Đioxin còn chứa trong lòng đất nhiều, bom mìn còn sót sau chiếu tranh 
gây tử vong hàng trăm người mỗi năm.Trong thời gian qua, Chính phủ Việt 
Nam đã phê duyệt Chương trình quốc gia về rà phá bom mìn sau chiến tranh.
 Hình ảnh bộ đội công binh rà soát bom mìn còn sót sau chiến tranh và Mỹ
 rải chất độc Đioxin.
 - Hiện tượng ô nhiễm môi trường nước do chất thải các nhà máy : Đây là 
vấn đề gây bất bình trong dư luận, ảnh hưởng đến sức khỏe nhân dân ở các khu 
công nghiệp, tồn thất hàng trăm tỷ đồng trong nuôi trồng thủy sản của nông dân. 
Nguyên nhân chủ yếu là do khâu quản lí, cấp phép, quy hoạch phát triển kinh tế 
- xã hội, phát triển kinh tế ngành. chưa hiệu quả, quá lỏng lẻo tạo nhiều chổ 
hở cho các doanh nghiệp thối thoát trách nhiệm.
SVTH: Phạm Thị Thủy 11 Lớp: CĐGD Tiểu học K55 Tích hợp Giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Khoa học lớp 5
 Khai thác gỗ trái phép
 - Tình trạng đất bị bạc mầu ngày càng diển ra với diện rộng, phổ biến ở 
những vùng đồi núi cao, có độ dốc lớn, những vùng thuộc rừng già trước đây, 
dân phát rẫy thường xuyên nên rừng không tái sinh được và mãi là đồi núi trọc, 
đất bạc mầu do không có độ che phủ.
 - Tình trạng săn bắt động vật hoang dã tuy có chiều hướng giảm trong những 
năm gần đây nhưng đây đó vẫn còn xãy ra làm giảm đáng kể số lượng cá thể. 
Một số loài có nguy cơ biến mất như nai, hổ, gấu. Bên cạnh đó, cùng với nhu 
cầu sử dụng thịt rừng của một bộ phận giàu có cộng với thú chơi sinh vật cảnh 
như gần đây Quảng Bình rộ lên phong trào chơi chào mào, khướu tạo động 
lực cho các tay săn rừng, cả người dân địa phương săn bắt quyết liệt hơn.
 - Tình trạng đầu tư xây dựng cơ quan trường học không có nhà vệ sinh 
vẫn chưa khắc phục được, chất thải của hàng trăm em học sinh hàng ngày phải 
đi vào khu nhà vệ sinh tự làm, gây hôi thối, mất vệ sinh. Nếp sinh hoạt nhân dân 
thường thả rông gia súc, việc đại tiệu, tiểu tiện đa số nhân dân xã Axan thải ra 
môi trường hoặc có chăng cũng là nhà vệ sinh hố đất.
SVTH: Phạm Thị Thủy 13 Lớp: CĐGD Tiểu học K55 Tích hợp Giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Khoa học lớp 5
 -Cách bảo quản đồ -Tái sử dụng, tái Vật 
 dùng. chế chất 
 Sắt, gang, thép. Bộ 
23 và 
 (trang 48) phận
 năng 
 lượng
 -Cách bảo quản đồ -Tái sử dụng, tái Vật 
 dùng. chế chất 
 Đồng và hợp Bộ và 
24
 kim của đồng phận năng 
 (trang 50) lượng
 Nhôm -Cách bảo quản đồ -Tái sử dụng, tái Vật 
 (trang 52 ) dùng. chế Bộ chất 
25
 phận và 
 năng 
 lượng
 Vật 
 chất 
 Bộ 
26 và 
 Đá vôi -Khai thác hợp lí phận
 năng 
 (trang 54)
 lượng
 Vật 
 chất 
 Gốm xây Bộ 
27 -Khai thác hợp lí và 
 dựng: Gạch, phận
 năng 
 ngói
 lượng
 (trang 56)
SVTH: Phạm Thị Thủy 15 Lớp: CĐGD Tiểu học K55