SKKN Biện pháp nâng cao chất lượng dạy học phân môn học hát và tập đọc nhạc cho học sinh Lớp 5

 BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC PHÂN MÔN HỌC 
 HÁT VÀ TẬP ĐỌC NHẠC CHO HỌC SINH LỚP 5
 PHẦN MỞ ĐẦU
 I. Bối cảnh đề tài
 Với cuộc sống hiện đại như hiện nay thì Âm nhạc là môn học không thể 
thiếu đối với mỗi cấp học, bậc học và nhất là đối với học sinh tiểu học. Bởi mục 
tiêu của giáo dục là đào tạo những con người phát triển toàn diện, những con người 
có đủ năng lực cần thiết để đáp ứng sự đòi hỏi của cuộc sống hiện đại. Một trong 
những con đường giáo dục thẩm mỹ nhanh và hiệu quả nhất là giáo dục thông qua 
các môn học nghệ thuật, nhất là môn Âm nhạc. Âm nhạc tuy không đào tạo các em 
thành những ca sỹ, nhạc sỹ nhưng thông qua môn học này đã hình thành cho các 
em những kiến thức ban đầu, đặc biệt là trang bị cho các em có một thế giới tinh 
thần thoải mái hơn, giúp các em phát triển hài hoà, toàn diện hơn, từ đó giúp các 
em học tốt hơn các môn học khác.
 Để đáp ứng được những yêu cầu, mục tiêu phát triển mới của đất nước và đổi 
mới giáo dục như hiện nay thì việc thực hiện chương trình với mục tiêu đổi mới 
hình thức và phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo 
của học sinh là rất cần thiết. Vì vậy giáo viên chính là người tạo cho các em nguồn 
cảm hứng, phát huy những năng lực và bộc lộ năng khiếu âm nhạc của bản thân 
thông qua các hình thức tổ chức dạy học, đảm bảo đổi mới giáo dục trong giai đoạn 
hiện nay.
 II. Lý do chọn đề tài
 Âm nhạc là một trong những nguồn giải trí được coi là phổ biến nhất và là 
môt bộ phận không thể thiếu của con người hiện nay. Đặc biệt hơn, âm nhạc là môn 
học không thể thiếu đối với mỗi cấp học, bậc học và nhất là đối với học sinh tiểu 
học. Trong thực tế cho ta thấy đa số học sinh rất thích học môn âm nhạc, các em 
xem đây là môn học vui chơi thỏa mái, nhẹ nhàng, Nhưng bên cạnh đó vẫn còn có 
một số học sinh chưa coi trọng môn học, coi đây là môn học phụ nên hình thành
thái độ chưa thật nghiêm túc, thiếu tập trung, chưa thực sự chú ý vào việc học làm
ảnh hưởng đến không khí học tập chung của lớp. Ở lớp 5 là lớp cuối cấp vẫn còn - Khích lệ học sinh hăng hái tham gia vào các hoạt động Âm nhạc mang tính 
tập thể như: Hoạt động Đội; Thi biễu diễn văn nghệ các cấp; Tham gia vào CLB 
âm nhạc làm cho đời sống tinh thần của các em thêm phong phú, lành mạnh.
 - Nắm được khả năng tiếp thu của học sinh để đưa ra một số phương pháp 
giảng dạy phù hợp.
 - Phân tích các ưu điểm, nhược điểm của giáo viên trong tiết dạy để có 
những giải pháp phù hợp.
 - Đề xuất các biện pháp tích cực để nâng cao chất lượng dạy học phân môn 
Hát và Tập đọc nhạc cho học sinh lớp 5 trong trường tiểu học. 
 V. Những điểm mới trong kết quả nghiên cứu
 - Làm rõ vai trò của âm nhạc trong đời sống con người nói chung, đối với 
học sinh lớp 5 nói riêng.
 - Thay đổi quy trình lên lớp lên , đổi mới hình thức tổ chức, phương pháp 
giảng dạy âm nhạc lớp 5 tại trường tiểu học 
 Đổi mới môi trường giáo dục, tạo cơ hội cho học sinh được hoạt động một 
cách tích cực, chủ động, sáng tạo theo từng khả năng nhu cầu của cá nhân. Tạo điều 
kiện để học sinh phát huy sở trường năng khiếu của mình.
 - Nêu lên được một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học phân 
môn Hát và tập đọc nhạc lớp 5 
 PHẦN NỘI DUNG
 I. Cơ sở lý luận.
 Giáo dục âm nhạc không chỉ đóng vai trò chức năng giáo dục thẩm mỹ, mà 
còn thể hiện rõ chức năng giáo dục đạo đức, phát triển trí tuệ, phát triển thể chất, 
giáo dục nhân cách học sinh.
 - Âm nhạc còn có tác động tích cực đến trí thông minh của các em và góp 
phần không nhỏ vào việc trang bị cho các em những hiểu biết về những nguyên tắc, 
chuẩn mực đạo đức, rèn luyện những tình cảm và hành vi đạo đức phù hợp với xã 
hội mà các em đang sống, nhất là đối với những học sinh lớp 5 cuối cấp, chuẩn bị 
cho hành trình bước sang một giai đoạn mới. 
 - Giáo dục thẩm mỹ cho tất cả các em học sinh tiểu học nói chung và học 
sinh lớp 5 nói riêng thông qua âm nhạc nhằm phát triển khả năng lĩnh hội, cảm thụ, học, trang bị cho các em vốn kiến thức nhất định. Và kiến thức phân môn TĐN lớp 
5 được trang bị rất cơ bản, các đơn vị sắp xếp khoa học, giai điệu và lời ca dễ nhớ, 
tương đối phù hợp với nhận thức ở độ tuổi các em.
 III. Thực trạng tại trường Tiểu học.
 - Trường Tiểu học của chúng tôi được cấp trên đánh giá là một trong những 
trường có thể nói là phong trào văn hóa văn nghệ khá tốt trong toàn huyện. Trong 
đó giáo viên dạy Âm nhạc và sự nổ lực phấn đấu không ngừng của các em học sinh 
cũng đã đóng góp không nhỏ vào thành tích chung của nhà trường. Do vậy, để các 
em học sinh yêu thích và say mê môn học này, tạo điều kiện phát triển năng khiếu 
cho các em đòi hỏi giáo viên dạy bộ môn phải thực sự là người giáo viên có kinh 
nghiệm và có một phương pháp truyền đạt thực sự thu hút các em học sinh... 
 - Đội ngũ giáo viên nhà trường với trình độ đào tạo chuẩn, trên chuẩn, trình 
độ chuyên môn và quản lý tổ chức tốt. Luôn giữ vững truyền thống dạy tốt học tốt, 
trường luôn đạt danh hiệu trường tiên tiến xuất sắc cấp Huyện, trường đạt chuẩn 
Quốc gia.
 - Cơ sở vật chất khá khang trang, các phòng học chức năng được trang thiết 
bị tương đối đầy đủ, phục vụ tốt cho công tác giáo dục và các hoạt động khác. 
Cảnh quan sư phạm được quy hoạch khá đẹp, bố trí sân chơi, bãi tập khá hợp lý, 
khoa học.
 1. Đặc điểm và khả năng tiếp thu môn học của học sinh.
 - Các em lớp 5 rất thích ca hát, có khả năng nghe tương đối tốt. các em khá 
nhạy cảm, nhận biết nhanh, song để nắm được cao độ, trường độ, âm hình tiết tấu, 
đường nét giai điệu còn hạn chế. Đa phần các em hát tốt ở phần hát tập thể song khi 
thể hiện cá nhân có phần hạn chế hơn.
 - Một số em bước đầu còn e thẹn, rụt rè, thiếu tự tin, hát còn sai về cao độ và 
tiết tấu, không chủ động xây dựng bài, bởi vậy giáo viên phải nhẹ nhàng bằng 
những hình thức hấp dẫn mới mẻ để uốn nắn các em.
 2. Tình hình dạy và học phân môn Hát và Tập đọc nhạc ở lớp 5 
 Qua khảo sát thực tế tại trường tiểu học cho thấy, các giáo viên thực hiện 
đúng yêu cầu về phương pháp đối với môn học âm nhạc lớp 5, nhất là môn học hát, 
TĐN. * Khó khăn:
 Về học sinh:
 - Một số em chưa coi trọng môn học, coi đây là môn học phụ nên hình thành 
thái độ chưa thật nghiêm túc, thiếu tập trung, chưa thực sự chú ý vào việc học làm 
ảnh hưởng đến không khí học tập chung của lớp.
 - Đặc điểm tâm sinh lý ở lứa tuổi còn hay hưng phấn đột ngột nên khi học 
hát có khi thì giọng bị trội ra ngoài, khi bị yếu hơi, phát âm nhả chữ có khi chưa 
chính xác.
 - Đa số các em thích học hát còn chưa chú trọng đến phân môn tập đọc nhạc, 
các em nhận biết tên nốt nhạc còn chậm.
 Về giáo viên:
 - Giáo viên cần nâng cao khả năng hát, sử dụng nhạc cụ, kỹ năng chỉ huy, kỹ 
năng hoạt động âm nhạc cùng phương tiện dạy học âm nhạcđể thu hút sự yêu 
thích của các em đối với môn học này.
 - Qua tìm hiểu tình hình thực tế cho thấy về chương trình sách giáo khoa âm 
nhạc lớp 5 cũng như tình hình dạy và học tại trường tiểu học trong những năm gần 
đây, tôi nhận thấy nhà trường đã áp dụng chương trình mới, nhưng lại chưa thực sự 
đổi mới mạnh mẽ phương pháp giảng dạy.
 - Khả năng tiếp thu của các em chưa đồng đều dẫn đến kết quả giờ học chưa 
cao; lượng kiến thức học sinh tiếp thu được còn hạn chế
 - Cả 2 phân môn học hát và TĐN đều quan trọng, nhưng đối với các em 
phân môn các em cảm thấy khó khăn nhất là phân môn TĐN. Đòi hỏi người giáo 
viên phải tìm ra những hình thức mới thu hút sự chú ý của các em. Phân môn TĐN 
ở lớp 5 đa số các em lười nhận biết nốt nhạc, khi các em đọc một bài TĐN nào đó, 
các em thường nhớ và đọc thuộc lòng, nhiều lúc các em đọc sai tên nốt mà các em 
vẫn không biết. Đối với các em, mỗi lần học đến phân môn TĐN, các em rất vất vả, 
rụt rè, các tiết học chỉ sôi nổi ở một số lớp.
 Từ những vấn đề và thực tiễn nêu trên, tôi mạnh dạn đổi mới một số hình 
thức dạy học phân môn Hát và Tập đọc nhạc lớp 5, làm cho phân môn dạy học âm 
nhạc thêm phong phú, hấp dẫn hơn, để thông qua đó, giáo dục những kiến thức âm 
nhạc một cách hiệu quả, nhằm đáp ứng mục tiêu giáo dục phát triển năng lực cho 
học sinh như hiện nay. Bước 2: Giới thiệu bài hát.
 Bước này tôi đã dùng ứng dụng công nghệ thông tin cho học sinh được quan 
sát trực tiếp những hình ảnh và những giai điệu về vùng miền mà giáo viên cần giới 
thiệu, bằng hình ảnh trực quan sinh động học sinh vừa hào hứng tôi lại đưa được 
nhiều lượng thông tin hơn tạo được sự hứng thú cho người học. Từ đó việc muốn 
khám phá giai điệu bài hát mới sẽ thu hút nhiều đối tượng học sinh hơn.
 Bước 3: Đọc lời ca
 Nếu bài dễ tôi không cho học sinh đọc lời ca, vì học sinh lớp 5 việc đọc lời 
ca ở một số bài hát dễ hơn là không cần thiết. Tôi dành nhiều thời gian hơn cho học 
sinh học hát và thực hành, sửa sai cho học sinh. Việc tìm hiểu từ khó và chia câu 
tôi thực hiện sau bước nghe hát mẫu. 
 Bước 4: Nghe hát mẫu.
 Bước này tôi vận dụng linh hoạt các hình thức như: tự thể hiện mẫu bài hát 
hoặc dùng các thiết bị hỗ trợ, cho học sinh nghe bài hát qua đĩa nhạc, dùng máy 
chiếu vừa nghe giai điệu vừa xem biểu diễn của các bạn thiếu nhi..
 Khi hát mẫu xong tôi chia câu đoạn cho bài hát và cho học sinh hiểu ý nghĩa 
của một số từ khó. Cho học sinh tự khám phá nhận biết các ký hiệu âm nhạc trong 
bài hát. ( GV hỗ trợ giải thích những ký hiệu mới)
 Bước 5: Khởi động giọng
 Thực hiện theo quy trình.
 Bước 6: Tập hát từng câu theo lối móc xích và hát cả bài
 Bước này là nội dung trọng tâm của giờ học giáo viên phải dành đa số thời 
gian vào nội dung này, tôi gộp bước 5 là tập hát từng câu và bước 6 hát cả bài 
thành 1 bước với nội dung là tập bài hát, thời lượng khoảng 20 phút ( cũng tùy từng 
bài) với 3 hoạt động:
 - Hoạt động 1: Tập hát từng câu
 - Hoạt động 2: Hát cả bài
 - Hoạt động 3: Hát kết hợp gõ đệm
 + Ở hoạt động 1 tôi để học sinh tự khám phá giai điệu bằng cách không dạy 
từng câu theo lối truyền khẩu thông thường mà dùng đàn phím điện tử đánh giai 
điệu từng câu, khuyến khích học sinh nghe và hát theo giai điệu mà các em nghe 
được, giáo viên chỉ đóng vai trò hướng dẫn và sửa sai ( nếu có). Nếu học sinh hát Sau khi học sinh đã nắm bắt được hình tiết tấu, tôi khuyến khích học sinh tự 
sáng tạo cách gõ đệm trên cơ thể của mình khác với cách giáo viên đã hướng dẫn 
hoặc các em có thể tìm ra một hình tiết tấu bất kỳ miễn sao quá trình đệm cho bài 
hát nhịp nhàng là được. Đây là hoạt động rõ nét nhất để tôi nhận biết được sự ứng 
dụng sáng tạo của học sinh và đặc biệt nhận ra ngay học sinh nào có năng khiếu với 
âm nhạc. Trò chơi này tôi đã tổ chức theo nhóm , cá nhân và chơi nhiều hơn trong 
tiết ôn tập.
 Bước 7: Củng cố, giáo dục tình cảm thông qua bài hát
 Giáo viên yêu cầu học sinh nhắc lại nội dung đã học như: Các em đã học gì, 
nhớ điều gì, yêu thích gì? Tự các em sẽ nói lên cảm nhận của mình về bài hát.
 Giáo viên hướng dẫn học sinh trình bày bài hát bằng cách hát đối đáp, hát 
nối tiếp hoặc lĩnh xướng, trình bày bài hát kết hợp gõ đệm. Tùy vào năng lực của 
học sinh có thể khuyến khích học sinh biểu diễn bài hát.
 Giáo viên cần chú ý giáo dục thái độ cho học sinh có thể là trực tiếp thuyết 
trình hay đặt câu hỏi hoặc học sinh tự nêu cảm nhận qua giai điệu lời ca bài hát 
tiếp theo dặn dò các em tiếp tục học hát cho thuộc lời ca.
 2. Đổi mới phương pháp dạy TĐN
 Với phân môn Tập đọc nhạc yêu cầu người giáo viên phải thật sự thay đổi 
hình thức dạy học, làm thế nào để các em không nản khi phải tự khám phá vị trí nốt 
nhạc và đọc được cao độ, trường độ (mặc dù các em đã được tiếp cận phân môn tập 
đọc nhạc ở lớp 4 )vì qua thực tế cho thấy đại đa số học sinh chỉ thích học hát mà 
chưa chú trọng đến phân môn tập đọc nhạc. 
 Một số em học với hình thức chiếu lệ, lười nhận biết vị trí nốt nhạc, đọc nhạc 
thường hay dựa dẫm vào bạn khác.
 Căn cứ vào thực trạng dạy phân môn TĐN ở trường tiểu học, tôi chỉ thay đổi 
hình thức tổ chức ngay bước vào bài và mạnh dạn rút ngắn quy trình dạy TĐN lớp 
5 từ 8 bước thành 7 bước như sau: 
 Tôi ghép 2 bước lên lớp là bước giới thiệu bài tập đọc nhạc và tập nói tên nốt 
nhạc thành 1 bước gọi chung là: Giới thiệu bài.
 Bước 1: Giới thiệu về bài tập đọc nhạc, bằng 1 trò chơi nhỏ, tạo sự hưng 
phấn ngay khi bắt đầu khám phá bài đọc nhạc VD: