Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao hiệu quả dạy học phương pháp trò chơi trong môn Khoa học ở Lớp 5

 PHẦN1: MỞ ĐẦU
 1. Lý do chọn sáng kiến kinh nghiệm:.
 * Để thực hiện mục tiêu giáo dục của Bộ GD-ĐT đã đặt ra : Giáo dục cho HS 
Tiểu học là phải giáo dục toàn diện, không coi trọng môn chính, môn phụ. Bởi vậy 
cùng với các môn học khác, môn khoa học đã góp phần không nhỏ vào việc hình 
thành và phát triển toàn diện cho HS.
 - Để dạy tốt môn khoa học, người giáo viên (GV) cần biết phối kết hợp các 
phương pháp dạy học như: Phương pháp quan sát; phương pháp thí nghiệm; 
phương pháp nhóm; phương pháp trò chơi học tập Trong đó phương pháp Trò 
chơi học tập là một trong những phương pháp dạy học có hiệu quả nhằm khuyến 
khích sự tò mò khoa học, thói quen đặt câu hỏi, tìm câu giải thích khi các em được 
tiếp cận với thực tế, qua đó các em dễ dàng ghi nhớ nội dung bài học.
 “Trò chơi học tập là một phương pháp dạy học giúp các em vui vẻ hẳn lên, 
thích hoạt động hơnKhi bị khép vào luật chơi, các em dần có trật tự, kỷ luật 
hơn”
 - Trò chơi học tập còn có một vai trò rất lớn trong mỗi tiết học vì:
 + Nó làm thay đổi không khí lớp học, tập thể có được bầu không khí vui vẻ, 
thân ái, thông cảm...
 + Quá trình học tập còn trở thành 1 hình thức vui chơi hấp dẫn.
 + HS thấy nhanh nhẹn cởi mở hơn.
 + HS tiếp thu bài tự giác, tích cực hơn.
 + HS được hệ thống và củng cố kiến thức.
 * Nhưng một số ý kiến cho rằng, sử dụng phương pháp này sẽ gây ồn ào, mất 
trật tự ảnh hưởng đến hoạt động khác, lại có ý kiến cho rằng phương pháp này chỉ 
là hình thức và thay bằng hoạt động cá nhân, nếu có tổ chức cũng chỉ là gượng ép, 
miễn cưỡng.
 - Mặt khác, một số giáo viên (GV) khi sử dụng Trò chơi học tập lại chưa biết 
lựa chọn nội dung bài dạy để vận dụng phương pháp trò chơi cho hợp lý, hoặc trò 
chơi đưa ra không có tác dụng thiết thực phục vụ mục tiêu bài học nên việc tổ 
chức Trò học tập chơi chưa đạt hiệu quả - Đối tượng nghiên cứu: Nâng cao hiệu quả dạy học phương pháp trò chơi trong 
môn Khoa học ở lớp 5A3 Trường tiểu học Mỹ Phước A
 5. Phạm vi nghiên cứu.
 - Trong đề tài nảy tôi chỉ nghiên cứu ở tập thể học sinh (HS) lớp 5A 3 Trường 
Tiểu học Mỹ Phước A mà tôi đang chủ nhiệm.
 - Nghiên cứu một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của phương pháp trò 
chơi trong môn khoa học cho học sinh (HS) lớp 5A3.
 PHẦN II: NỘI DUNG.
 1. Cơ sở lý luận của sáng kiến.
 Vui chơi là một hoạt động không thể thiếu được của con người ở mọi lứa tuổi, 
đặc biệt ở lứa tuổi tiểu học. Bởi lẽ, nó phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của lứa 
tuổi này. Bởi vậy Trò chơi học tập được đánh giá cao trong giảng dạy.
 * Trò chơi học tập là gì? Trò chơi không chỉ là một “công cụ” dạy học mà nó 
còn là con đường sáng tạo xuyên suốt quá trình học tập của HS. Phương pháp tổ 
chức trò chơi không chỉ là sự đánh giá trong quá trình dạy và học của thầy và trò 
mà nó còn tạo cho ta cảm giác thoải mái, tự tin, có sự sáng tạo, nhanh trí, có óc tư 
duy, tưởng tượng của học sinh (HS). Dạy kết hợp với tổ chức trò chơi chính là việc 
giáo viên (GV) hướng dẫn HS hoàn thành tốt phẩm chất của con người mới 
XHCN.
 * Tổ chức trò chơi là một hình thức tổ chức dạy học, chơi là một biện pháp học 
tập có hiệu quả của học sinh (HS) . Thông qua trò chơi, HS được tập luyện, làm 
việc cá nhân, làm việc theo đơn vị tập thể theo sự phân công với tinh thần hợp tác. 
Đó là những việc làm thuộc phương pháp học tập mới mà trường Tiểu học Mỹ 
Phước A được hình thành ở các lớp học, và đặc biệt là các em học sinh (HS )lớp 
5A3.
 2: Thực trạng vấn đề. , với mỗi tiết dạy, giáo viên (GV) cần xác định rõ mục tiêu của bài học, lựa chọn 
phương pháp dạy học cho phù hợp với nội dung từng phần, áp dụng linh hoạt các 
phương pháp dạy học trong tiết dạy sao cho tiết học trở nên nhẹ nhàng, HS tiếp thu 
bài tích cực, chủ động hơn. Tuỳ từng bài mà giáo viên (GV) sử dụng phương pháp 
Trò chơi học tập cho thích hợp. Khi đã lựa chọn được phương pháp dạy học cho 
mỗi hoạt động, giáo viên (GV) cần xác định rõ mục tiêu để xây dựng hình thức tổ 
chức cho hoạt động đó.
 b/ Giúp học sinh (HS) xác định rõ mục đích của trò chơi.
 Trước khi tổ chức cho HS tham gia chơi, giáo viên (GV) cần giúp học sinh 
(HS hiểu) :Qua trò chơi , các em sẽ tìm được những kiến thức gì, cũng cố hay khắc 
sâu , hệ thống được những kiến thức gì?
 Phần lớn Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5 ở 2 dạng kiến thức: chơi 
để khám phá, hình thành kiến thức mới và chơi để củng cố , hệ thống hoá kiến thức 
đã học. Cụ thể như sau:
 + Trò chơi để hình thành kiến thức mới.
Tiết - trang Tên trò chơi Mục đích trò chơi
T1-trang4 Bé là con ai? Học sinh (HS) nhận ra, mỗi trẻ 
 em đều có những đặc điểm giống 
 bố, mẹ mình.
T2,3-trang6 Ai nhanh, ai đúng? Học sinh (HS) biết phân biệt đặc 
 điểm về mặt sinh học và xã hội của 
 nam và nữ.
 T6-trang 14 Ai nhanh, ai đúng? Học sinh (HS) hiểu 1 số đặc 
 điểm chung của trẻ ở từng giai đoạn 
 từ 3 đến 10 tuổi.
T11-trang 30 Ai nhanh, ai đúng? Học sinh (HS) biết tác nhân gây già.
T9,10-trang20 Chiếc ghế nguy hiểm Thực hành để củng cố sự hiểu 
 biết về tác hại của chất gây nghiện.
T11-trang24 Ai nhanh, ai đúng? Củng cố về giá trị dinh dưỡng của 
 thuốc và cách sử dụng thuốc an toàn.
T18-trang 38 ứng xử khôn khéo Học sinh (HS) biết cách ứng xử 
 khi bị xâm hại.
T20,21trang42 Ai nhanh, ai đúng? Củng cố cách phòng tránh 1 số 
 bệnh thường gặp đã học.
T34-trang 68 Ô chữ kì diệu Củng cố kiến thức về chủ đề:Con 
 người và sức khoẻ.
T49,50- Ai nhanh, ai đúng? Củng cố về tính chất 1 số vật liệu 
trang100 và sự biến đổi hoá học.
 T52- Ghép chữ Củng cố về sự sinh sản ở thực vật 
trang106 có hoa.
T63-trang130 Ai nhanh, ai đúng? Hệ thống 1 số nguồn tài nguyên 
 và tác dụng của chúng.
T63-trang133 Ai nhanh,ai đúng? Hệ thống kiến thức về môi 
 trường.
T69-trang142 Chữ gì? Củng cố kiến thức có liên quan 
 đến sự ô nhiễm môi trường.
 -Cách nêu mục tiêu của trò chơi ,giáo viên (GV) cần đưa ra một cách khéo 
léo, hấp dẫn, có tính chất gợi mở để tạo sự tò mò khám phá cho học sinh (HS).
 - Sau khi các em đã hiểu được mục đích của trò chơi, thấy được sự hấp dẫn 
của trò chơi các em sẽ chủ động tham gia chơi mà không cần giáo viên (GV) ép 
buộc. Để có được điều đó, giáo viên (GV) cần xây dựng trò chơi học tập sao cho 
hợp lý ; hợp lý về thời gian; hợp lý về hình thức chơi ; về luật chơi ; về hình thức 
khen thưởng
 c/ Cách xây dựng trò chơi học tập. Các hành vi có nguy cơ lây nhiễm Các hành vi không có nguy cơ lây 
HIV nhiễm HIV
 Những tấm thẻ chữ, giáo viên (GV) không cần làm cầu kì, không có dấu hiệu 
phân biệt ở 2 hành vi khác nhau, nhưng chữ viết phải rõ ràng, phía sau thẻ có gắn 
nam châm để học sinh (HS) gắn thẻ lên bảng lớp một cách dễ dàng.
 + Chuẩn bị cho trò chơi “Ghép chữ” (T52-trang106 )
 Giáo viên (GV) cần vẽ:
 -2 tranh câm:
 Sơ đồ cơ quan sinh sản ở thực vật có hoa:
 -2 bộ thẻ chữ có ghi tên các bộ phận của cơ quan sinh sản ở thực vật có hoa: Để xác định thời gian, thời điểm diễn ra trò chơi, giáo viên (GV) cần đọc kĩ 
mục tiêu tiết dạy, mục tiêu của trò chơi để phân bố thời gian cho hợp lý.
 Ở những trò chơi hình thành kiến thức mới, hoạt động này được diễn ra đầu 
tiết học hoặc đầu một phần nội dung bài học. Những trò chơi để củng cố nội dung 
kiến thức đã học thường diễn ra cuối tiết học hoặc cuối 1 phần nội dung vừa học. 
Tuy nhiên, trò chơi diễn ra vào thời điểm nào, giáo viên (GV) cũng cần xác định 
thời gian cho hợp lý, không để ảnh hưởng đến thời gian của tiết học hoặc thời gian 
của tiết học khác.
 * VÍ DỤ:
 -Trò chơi: “Ai nhanh, ai đúng?” (Tiết 14- trang 30 ),đây là hoạt động đầu tiên 
của tiết học, cũng là một hoạt động chính giúp học sinh (HS) hiểu được :
 + Tác nhân gây bệnh viêm não.
 + Tác hại của bệnh viên não.
 + Lứa tuổi hay mắc bệnh viêm não.
 + Đường lây truyền bệnh viêm não.
 Bởi vậy, giáo viên (GV) cần dành từ 4-5 phút để HS có đủ thời gian để đọc 
các thông tin trong sách giáo khoa (SGK)- thảo luận rồi lựa chọn đáp án đúng. Đáp 
án đúng chính là những kiến thức mới mà các em đã tự tìm hiểu, khám phá cho bản 
thân.
 -Trò chơi: Ghép chữ (Tiết 52-trang 106 ), đây là trò chơi có mục đích để củng 
cố kiến thức vừa học ở hoạt động trên, vì vậy giáo viên (GV) không cần quá nhiều 
thời gian cho trò chơi, sẽ gây ảnh hưởng đến các hoạt động khác, chỉ cần từ 5-7 
phút, đủ để học sinh (HS) đọc nhanh nội dung ghi trên các tấm bìa rồi gắn vào : Sơ 
đồ nhị và nhuỵ của hoa.
 Việc chuẩn bị chu đáo sẽ giúp cho giáo viên (GV) tự tin, chủ động trong tiết 
dạy. Bởi vậy ngoài việc chuẩn bị về đồ dùng dụng cụ, xác định thời gian, thời điểm 
cho hợp lý giáo viên (GV) cần xác định địa đểm, số lượng học sinh (HS) tham gia 
chơi cho mỗi trò chơi để phù hợp cả về không gian, thời gian, phù hợp với cả 3 đối 
tượng học sinh (HS).
 * Địa diểm và đối tượng HS tham gia chơi. Khi các em đã hiểu rõ mục đích, cách chơi và luật chơi, các em sẽ tham gia 
trò chơi một cách chủ động, tự tin, hào hứng.ở bước này học sinh (HS) là người 
quyết định cho kết quả của trò chơi, do vậy các em phải làm việc tích cực, tuy 
nhiên ở 1 số trò chơi học sinh (HS) vẫn cần có sự giúp đỡ của giáo viên (GV) hoặc 
sự tán thưởng của bạn.Ở những trò chơi hình thành kiến thức mới, giáo viên (GV) 
cần quan sát, nhắc nhở, giúp đỡ các em nếu các em còn lúng túng. Ở trò chơi củng 
cố nội dung vừa học, bè bạn cũng cần có sự động viên bằng những tràng vỗ tay( 
nhưng không quá ồn ào tránh ảnh hưởng đến lớp khác).
 Bước 3: Nhận xét, đánh giá.
 Đây là bước thu hoạch của cả một quá trình chuẩn bị và làm việc ở trên. Bởi 
vậy, giáo viên (GV) không được coi nhẹ bước này.
 Sau khi các đội chơi đã hoàn thành, giáo viên (GV) hoặc cán sự môn học sẽ là 
trọng tài để phân định “thắng-thua” và quan trọng hơn là kết luận được rút ra để 
hình thành kiến thức mới hoặc để nhấn mạnh , khắc sâu kiến thức đã học.
 -Học sinh (HS) (hoặc đại diện của đội chơi ) báo cáo kết quả .
 -Trọng tài đánh giá, phân định “thắng-thua’’- tuyên dương đội thắng cuộc.
 -Em học tập được gì qua trò chơi?
 *VÍ DỤ:
 Trò chơi:Ai nhanh, ai đúng? ( Tiết 14-trang30 ) :
 Bước 1: GV giới thiệu :
 - Viêm não là một loại bệnh hết sức nguy hiểm. Nguyên nhân gây bệnh là gì? 
lứa tuổi nào hay mắc bệnh? Bệnh nguy hiểm như thế nào? Các em sẽ khám phá 
qua trò chơi: “Ai nhanh, ai đúng?”.
 - Mỗi tổ thành một đội chơi, các em sẽ cử đội trưởng cho đội mình.
 - Các em sẽ đọc thông tin trong SGK trang 20, bàn bạc trong đội để chọn câu 
trả lời tương ứng với từng câu hỏi. Sau khi cả đội thống nhất, đội trưởng sẽ ghi đáp 
án theo thứ tự câu hỏi vào bảng phụ .
 - Sau 7 phút đội nào có đáp án gắn lên bảng lớp nhanh nhất và đúng nhất là 
thắng cuộc, đội thắng cuộc sẽ được nhận một phần thưởng xứng đáng.
 Bước 2: Học sinh (HS) hoạt động theo các yêu cầu trên. Với sự chuẩn bị chu đáo, từ khâu soạn bài, chuẩn bị đồ dùng, dụng cụ đến 
khâu tổ chức cho học sinh (HS) tham gia trò chơi và bước thu hoạch ở phần đánh 
giá, nhận xét rồi đi đến nội dung bài học cần rút ra, tôi thấy kết quả việc dạy và học 
ở lớp tôi đã có sự thay đổi.
 PHẦN III: KẾT LUẬN
 1. Kết quả đạt được.
 * Trong thời gia qua, tôi đã cố gắng tìm các biện pháp để khắc phục những khó 
khăn mà học sinh (HS) và giáo viên (GV) còn mắc phải trong khi sử dụng phương 
pháp Trò chơi trong môn khoa học lớp 5A 3. Áp dụng những biện pháp mới đó vào 
việc giảng dạy cho HS lớp 5A3 trường tiểu học Mỹ Phước A, tôi thấy các em đã có 
nhiều tiến bộ trong khi tham gia Trò chơi học tập ở môn khoa học. Cụ thể là:
 - Số học sinh (HS) muốn được tham gia chơi và chơi có hiệu quả giáo dục: 
75% ( tăng 35% so với đầu năm học ).
 - Số học sinh (HS) muốn được tham gia chơi, nhưng kết quả chưa cao : 15% 
(giảm15% so với đầu năm ).
 - Số học sinh (HS) còn nhút nhát trong khi chơi dẫn đến việc tiếp nhận kiến 
thức khoa học còn hạn chế : 10% ( giảm 20% so với đầu năm) .
 * Về phía bản thân tôi, tôi cảm thấy nhẹ nhàng hơn, không còn mệt mỏi khi 
truyền thụ kiến thức tới học sinh (HS) vì các em tiếp nhận kiến thức một cách chủ 
động, tích cực thông qua trò chơi. Kỹ năng vận dụng trò chơi của tôi kinh hoạt 
hơn, thành thạo hơn. Tôi có nhiều kinh nghiệm trong việc lựa chọn và tổ chức trò 
chơi hơn , đảm bảo kiến thức và kỹ năng bài học cho học sinh (HS).
 Tôi thấy rất vui, khi học sinh (HS) của mình có tiến bộ, không những về kiến 
thức mà các em còn trở nên vui vẻ, nhanh nhẹn, cởi mở, khéo léotrong hoạt 
động và trong giao tiếp, đáp ứng đúng mục tiêu: Giáo dục toàn diện cho học sinh 
(HS) ngay từ bậc học đầu tiên mà Bộ GD-ĐT đã đề ra.
 2/ Bài học kinh nghiệm: