Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp rèn kĩ năng viết văn miêu tả (kiểu bài tả cảnh) cho học sinh lớp 5 trong giờ Tập làm văn

 CÔNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 Độc lập – Tư do – Hạnh phúc
 ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN
 Kính gửi: Hội đồng Xét duyệt sáng kiến huyện Hòn Đất
 Tôi ghi tên dưới đây:
 Số Họ và tên Ngày, Nơi công Chức Trình Tỷ lệ (%) 
 TT tháng, tác danh độ đóng góp 
 năm sinh chuyên vào việc 
 môn tạo ra 
 sáng kiến
 1 Nguyễn Văn Tấn 20/06/1986 Trường Giáo Cử nhân 100%
 TH&THCS viên Giáo 
 Mỹ Thái dục Tiểu 
 học
 Là tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến: Một số giải pháp rèn kĩ năng 
viết văn miêu tả ( kiểu bài tả cảnh) cho học sinh lớp 5/1 trong giờ Tập làm văn ở 
trường Tiểu học và Trung học cơ sở Mỹ Thái, năm học 2021-2022.
 - Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Nguyễn Văn Tấn, giáo viên trường Tiểu 
học và Trung học cơ sở Mỹ Thái.
 - Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Tác nghiệp giáo dục (áp dụng sáng kiến 
này vào dạy Tập làm văn cho học sinh lớp 5) 
 - Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu: 11/10/2021
 - Mô tả bản chất của sáng kiến:
 Tình trạng giải pháp đã biết:
 Học sinh trên địa bàn xã Mỹ Thái, huyện Hòn Đất hằng ngày còn gặp 
nhiều khó khăn trong việc đến trường, đặc biệt các em ít được tiếp xúc ứng dụng 
công nghệ thông tin, hoạt động trải nghiệm, quan sát trực tiếp. Đầu năm học 
2021-2022, bản thân được phân công dạy lớp 5/1, ở điểm trường kênh 14. Lớp 
tôi giảng dạy có 40 em học sinh, trong đó có 16 học sinh nữ. Giảng dạy được 
một thời gian tôi nhận thấy có những thuận lợi và khó khăn khi các em viết văn 
tả cảnh sau:
 *Thuận lợi:
 Bản thân qua thực tế qua giảng dạy nhiều năm cho học sinh lớp 5 nói 
chung cũng như học sinh lớp 5/1 năm học 2021-2022 nói riêng, tôi nhận thấy 
học sinh lớp 5 ở giai đoạn này các em hay tìm tòi, học hỏi những điều mới mẻ, 
tính thơ ngây chân thực của cái hay, cái đẹp trong cuộc sống thường ngày nên 
thuận lợi cho giáo viên truyền tải kiến thức. 
 Chương trình phân môn học có tính phát huy khả năng chủ động học tập 
của học sinh. Nội dung, kiến thức môn học giúp các em rèn luyện kĩ năng làm hình thức dạy học khi dạy phân môn này, giúp học sinh phân tích đề bài tốt hơn 
trước khi làm bài văn tả cảnh. (40/40 em đạt tỉ lệ 100%).
 (ii) Giúp học sinh có kĩ năng diễn đạt câu văn đúng ngữ pháp và sử dụng 
dấu câu trong khi diễn đạt câu trong bài văn tả cảnh. (40/40 em đạt tỉ lệ 100%). 
 (iii) Giúp cho các em học sinh rèn kĩ năng quan sát khi viết bài văn tả cảnh 
vật. (40/40 em đạt tỉ lệ 100%).
 (iv) Giúp cho các em viết văn tả cảnh có cảm xúc chân thật và có tính nghệ 
thuật. (40/40 em đạt tỉ lệ 100%).
 Nội dung các giải pháp:
 Tên các giải pháp: 
 Để khắc phục những khuyết điểm và hoàn thành mục tiêu đã nêu như trên, 
bản thân đã sử dụng một số nhóm giải pháp như sau:
 (i) Giải pháp 1: Giáo viên đổi mới cách ra đề và nâng cao năng lực phân 
tích đề cho học sinh.
 (ii) Giải pháp 2: Rèn kĩ năng diễn đạt câu văn đúng ngữ pháp và sử dụng 
dấu câu trong khi diễn đạt câu trong bài văn tả cảnh
 (iii) Giải pháp 3: Hướng dẫn học sinh rèn kĩ năng quan sát khi viết bài 
văn tả cảnh. 
 (iv) Giải pháp 4: Hướng dẫn học sinh viết văn miêu tả cảnh vật có cảm 
xúc chân thật và có tính nghệ thuật.
 Triển khai các giải pháp:
 (i) Giải pháp 1: Giáo viên đổi mới cách ra đề và nâng cao năng lực phân 
tích đề cho học sinh.
 Để kích thích hứng thú của các em, tôi mạnh dạn thay đổi cách ra đề giúp 
học sinh có định hướng rõ ràng khi viết, không mơ hồ khi bắt tay vào việc làm 
bài.
 Ví dụ: Thay vì yêu cầu học sinh tả một loài hoa mà em yêu thích nhất. Tôi 
mạnh dạn ra đề như sau:
 “Để lại sắc vàng trong nắng
 Cúc vẫy tay chào mùa thu
 Để lại hương nồng trong gió
 Ngọc lan khẽ bước qua mùa”
 Từ ý thơ trên, em hãy tả một loài hoa mà em yêu thích nhất.
 Bên cạnh đó, tôi hướng dẫn các em xác định những yêu cầu của đề bài, 
cần gạch dưới những từ ngữ trọng tâm gắn liền những câu hỏi để khai thác đề 
một cách chi tiết. 
 Ví dụ: Hãy tả sân trường của em vào sáng thứ hai. Tôi chuẩn bị hệ thống 
câu hỏi như: Đề bài thuộc thể loại nào? Tả những gì trên sân trường? Em tả 
những phần nào của cảnh sân trường? Khi gặp những trường hợp trên, tôi thường viết những câu văn này ra 
bảng phụ và đưa lên bảng lớp và hướng dẫn cho học sinh cả lớp trao đổi, sửa 
chữa:
 - Cột cờ cao chót vót, lá cờ đỏ sao vàng phấp phới tung bay.
 - Sân trường mát rượi bởi bóng của những cây bàng, cây phượng.
 Tương tự như vậy, bằng những ví dụ cụ thể, tôi hướng dẫn và rèn liên tục, 
thường xuyên để tạo thói quen và giúp cho các em có một kiến thức vững chắc 
về diễn đạt câu và sử dụng dấu câu trong câu văn khi làm bài tập làm văn. 
 (iii) Giải pháp 3: Hướng dẫn học sinh rèn kĩ năng quan sát khi viết bài 
văn tả cảnh.
 Để hướng dẫn các em viết được bài văn miêu tả hay, sinh động, giàu hình 
ảnh,đòi hỏi người viết phải có vốn từ ngữ phong phú, phải có kĩ năng quan sát 
thật tinh tế. Vì vậy khi hướng dẫn học sinh quan sát cảnh vật, tôi thường xuyên 
tổ chức cho các em quan sát đối tượng miêu tả qua các tiết học ngoài trời, quan 
sát thực tế với những bài văn tả cảnh đẹp quê hương, trường lớp,và tận dụng, 
khai thác tối đa các giác quan của học sinh khi quan sát như: Thị giác, thính 
giác, xúc giác, khướu giác,Nhờ những gợi mở và những liên tưởng thú vị học 
sinh sẽ có nhiều chi tiết nổi bật để tả cảnh. Chẳng hạn khi học tiết Tập làm văn 
tuần 3 và tuần 4 sách hướng dẫn Tiếng Việt 5 tập 1: “Luyện tập văn tả cảnh”. Để 
học sinh tả được cơn mưa một cách chân thực, giàu hình ảnh, tôi đã dẫn học sinh 
ra ngoài lớp học cùng thầy trực tiếp đứng và quan sát cơn mưa, vậy bằng thị giác 
các em sẽ thấy được những đám mây biến đổi trước cơn mưa, thấy hạt mưa rơi, 
thấy cây cối, con người (trước, trong và sau cơn mưa)... Bằng xúc giác các em 
cảm nhận thấy: Gió thổi làm xua tan cái nóng mà nhường chỗ cho luồng khí mát lạnh. 
Bằng thính giác các em nghe thấy tiếng gió thổi xào xạt trong từng tán lá, tiếng 
mưa rơi, tiếng sấm, tiếng kêu của ếch nhái...mới khai thác hết được những cung 
bậc tình cảm trong tâm hồn non nớt của các em. Để từ đó dâng tràn một cảm xúc 
mãnh liệt, một thứ tình cảm gắn bó thiêng liêng được các em thổi hồn vào bài 
văn. Cơn mưa như một hiện tượng vô tri, vô giác bỗng chốc trở thành kỉ niệm 
khó quên trong tâm hồn các em. Song song đó, tôi còn rèn cho các em kĩ năng 
sử dụng sổ tay để ghi chép lại những gì mình quan sát được làm cơ sở cho việc 
lập dàn ý bài văn.
 Để giúp các em có khả năng quan sát yếu, tôi thường đưa ra những bức 
tranh phong cảnh (tả bằng màu sắc hội hoạ) hoặc một cảnh vật cụ thể nào 
đó,để các em tập tả lại bằng văn. Ngoài ra, khi các em quan sát cảnh vật, tôi 
thường tìm đến và nêu những câu hỏi gợi ý để cùng các em chia sẻ, khám phá 
cảnh mình sẽ quan sát miêu tả: Em quan sát thấy những gì ? Em có thể dùng 
những từ ngữ nào để miêu tả chúng?...
 Để hướng dẫn quan sát cảnh vật, tôi thường lưu ý cho các em: khi quan 
sát cần quan sát tỉ mỉ. Muốn tìm ra được cái mới, cái riêng, sự sáng tạo của cảnh 
vật để đưa vào bài văn của mình cần viết, các em phải quan sát kĩ, quan sát 
nhiều lần cảnh đó. Tránh quan sát qua loa sẽ không tìm ra ý hay cho bài văn. Tôi 
nhấn mạnh cho các em các nội dung như: Cần xác định rõ vị trí, thời điểm, thời sự tinh tế của nhà văn khi khéo léo sử dụng nghệ thuật nhân hóa, so sánh để thể 
hiện sự đáng yêu của cây hoa Ti gôn. Cây cối trong khu vườn cùng chung sống 
quấn quýt bên nhau tạo thành một quần thể sinh vật có sự giao thoa nhau bằng 
tình cảm như những con người trong một gia đình. Người viết không chỉ khéo 
léo sử dụng hàng loạt những biện pháp tu từ mà còn táo bạo sử dụng hàng loạt 
động từ mạnh: “Bật ra, xòe ra” để miêu tả sức sống mãnh liệt, sự sinh sôi nảy 
nở của cây cối trong vườn. Từ đó các em thấy được ích lợi của cây cối, thiên 
nhiên xung quanh mình. Mảnh vườn nhỏ đã mang đến cho ngôi nhà Thu một 
bầu không khí trong lành và một khung cảnh thiên nhiên vô cùng tươi đẹp. Tình 
yêu thiên nhiên sẽ tự nảy nở và lớn lên trong tâm hồn các em một cách tự nhiên 
mà không hề gượng gạo, áp đặt. Chính sự hình thành và bồi dưỡng cảm xúc đó 
là thể hiện được tình cảm chân thật của mình trong từng câu, từng đoạn, tình 
cảm có thể là yêu, ghét chân, thiện mĩ. 
 Để học sinh viết văn miêu tả cảnh vật có cảm xúc chân thật và có tính 
nghệ thuật, tôi luôn coi trọng những sản phẩm của các em làm ra, dù những sản 
phẩm đó chưa thực sự hoàn hảo như ta mong đợi. Nhưng không có nghĩa là 
chúng ta dễ dãi đối với cái sai của học sinh. Chẳng hạn: Khi miêu tả về con 
đường đến trường có em đã nói lên cảm xúc của mình như sau: “Con đường 
trơn, nhiêu ổ gà, người đi đường than thở. Xe chạy bắn nước tung tóe lên người 
đi đường làm bẩn hết bộ quần áo đẹp của em. Con đường này thật đáng ghét”. 
Đây là cảm xúc dù rất thực của học sinh, vì thế tôi hướng dẫn và uốn nắn ngay 
cho các em biểu hiện thái độ tế nhị kín đáo phù hợp khi diễn đạt, chỉ ra những 
thiếu sót và hướng cho các em tự sửa chữa như: “Con đường từ nhà đến trường 
tuy trơn và nhiều ổ gà nhưng em tin một ngày không xa các bác, các cô chú lãnh 
đạo sẽ cùng nhân dân tu sửa và làm đẹp lại nó để chúng em hàng ngày đến 
trường được thuận tiện hơn”.
 Để giúp học sinh chưa biết cách bộc lộ cảm xúc trong quá trình miêu tả, 
chưa viết được câu văn có hình ảnh, chưa biết sử dụng biện pháp tu từ đã học 
vào việc viết văn tả cảnhTôi thường xuyên ôn tập các biện pháp tu từ và cho 
học sinh tập đặt các câu có sử dụng biện pháp tu từ. Với mỗi một bài văn miêu 
tả, tôi thường đặt những câu hỏi gợi ý về cảm xúc để dẫn dắt các em như: Em 
cảm thấy điều gì? Em cảm thấy như thế nào? Em nghĩ gì về khung cảnh này? 
Em nhớ đến điều gì?... Ngoài ra, khi các em làm bài, tôi nhẹ nhàng gợi ý từ từ 
để giúp các em tập vận dụng và diễn đạt vào bài làm của mình. Hoặc khi phát 
hiện các em biết cách diễn đạt, cách dùng từ ngữ, ý văn hay, tôi sẽ động viên, 
khích lệ các em tiếp tục phát huy.
 - Những thông tin cần được bảo mật: Không.
 - Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến:
 Về phía giáo viên: Đòi hỏi giáo viên phải là người có sự tâm huyết với
việc rèn học sinh viết văn tả cảnh và phải có thời gian thực hiện bền bỉ, lâu dài. 
Đặc biệt nên động viên học sinh ngay cả khi viết tốt, chưa được tốt. Cần thay 
đổi quan niệm về trật tự, kỷ luật trong học tập: thay đổi theo hướng cho phép các 
em tự do hơn. CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 Độc lập-Tự do-Hạnh phúc Bảng 1
 BẢNG KHẢO SÁT CHẤT LƯỢNG KHI CHƯA ÁP DỤNG GIẢI PHÁP
 Học sinh trên địa bàn xã Mỹ Thái, huyện Hòn Đất hằng ngày còn gặp 
nhiều khó khăn trong việc đến trường, đặc biệt các em ít được tiếp xúc ứng dụng 
công nghệ thông tin, hoạt động trải nghiệm. Đầu năm học 2021-2022, bản thân 
được phân công dạy lớp 5/1, ở điểm trường kênh 14. Lớp tôi giảng dạy có 40 em 
học sinh, trong đó có 16 học sinh nữ. Giảng dạy được một thời gian tôi nhận 
thấy các em có khó khăn sau khi viết văn tả cảnh:
 Nội dung khảo sát Đạt Chưa đạt
 Tổng số % Tổng số %
 Số học sinh có năng lực phân tích 18 45%
 22 55%
 đề bài khi viết văn.
 Số học sinh biết diễn đạt câu văn 24 60%
 16 40%
 đúng ngữ pháp
 Số học sinh có kĩ năng quan sát khi 15
 25 62,5% 37,5%
 viết bài văn tả cảnh
 Số học sinh viết bài văn tả cảnh có 21
 cảm xúc chân thật và có tính nghệ 19 47,5% 52,5%
 thuật. 
 Qua nội dung khảo sát và các số liệu trên ta thấy: Học sinh phân tích đề 
 bài chưa có kĩ năng, chưa có kĩ năng diễn đạt câu văn đúng ngữ pháp và sử 
 dụng dấu câu khi đặt câu văn để miêu tả cảnh vật. Học sinh chưa có được kĩ 
 năng quan sát thực tế cảnh vật,khả năng quan sát của học sinh không được 
 thường xuyên rèn luyện, quá trình quan sát còn thiếu định hướng, thiếu tinh tế. 
 Chính vì vậy, học sinh chưa tìm ra được đặc điểm nổi bật của cảnh để tả. 
 Khả năng liên tưởng của học sinh còn hạn hẹp, nên nội dung câu văn các 
em diễn đạt còn thiếu tính chân thực chưa thu hút được người đọc người nghe. 
 XÁC NHẬN CỦA BAN GIÁM HIỆU
 HIỆU TRƯỞNG