Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp rèn kĩ năng ca hát cho học sinh Khối 5

 ĐỀ TÀI:
 MỘT SỐ BIỆN PHÁP
 RÈN KĨ NĂNG CA HÁT CHO HỌC SINH KHỐI 5
 PHẦN THỨ NHẤT: MỞ ĐẦU
 I. Đặt vấn đề
 Âm nhạc là một môn nghệ thuật được nhiều người yêu thích. Âm nhạc đem 
lại cho đời sống con người thêm phong phú, lạc quan, yêu đời. Trong xu thế đổi 
mới giáo dục hiện nay, bộ môn Âm nhạc đã đi vào chương trình Tiểu học như 
một nội dung quan trọng. Nhiệm vụ của giáo dục: “Tập trung chuyển mạnh từ 
giáo dục chủ yếu là truyền thụ kiến thức sang hình thành phẩm chất và phát triển 
năng lực người học”, là bậc học nền tảng trong hệ thống giáo dục phổ thông, đặt 
cơ sở vững chắc cho sự phát triển toàn diện con người Việt Nam xã hội chủ 
nghĩa. 
 Bản thân tôi là giáo viên giảng dạy môn Âm nhạc, tôi nhận thấy qua thực tế 
giảng dạy, với học sinh Tiểu học, Âm nhạc mang đến cho các em niềm vui thích 
và góp phần tích cực phát triển ở học sinh cảm xúc thẩm mỹ, bồi dưỡng thị hiếu, 
khuyến khích các em cảm nhận cái đẹp, sáng tạo, tất cả những cái đó sẽ tạo 
thành một trình độ văn hoá âm nhạc tối thiểu để góp phần cùng các môn học 
khác giáo dục nhân cách, làm cho các nội dung học tập ở nhà trường có tính 
toàn diện, làm thăng bằng, hài hoà các hoạt động của trẻ. 
 Chương trình SGK âm nhạc bậc Tiểu học, phân môn Học hát cho học sinh 
khối 5 được chú trọng, với nhiều bài hát phong phú và vốn kiến thức Âm nhạc 
đa dạng hơn. Mục đích nhằm giúp các em được tiếp xúc và bước đầu làm quen 
với các kĩ năng ca hát cơ bản. Vì vậy, để học sinh lớp 5 thể hiện được sự trong 
sáng, hồn nhiên, sức truyền cảm , thì việc đi sâu vào rèn luyện các kỹ năng ca 
hát là một trong những nội dung cần được chú trọng. Từ thực tế đó, tôi xin mạnh 
dạn nghiên cứu đề tài: “Một số biện pháp rèn kĩ năng ca hát cho học sinh về thẩm mỹ mới mẻ, mạnh mẽ giúp cho việc phát triển trí tuệ, óc tưởng tượng và 
có tác dụng giáo dục tình cảm, đạo đức. 
 Giáo viên Tiểu học là người hình thành ở các em những cơ sở ban đầu 
cho sự tiếp thu nghệ thuật Âm nhạc và phát hiện những mầm non có năng khiếu 
Âm nhạc để sớm có điều kiện bồi dưỡng các em thành nhân tài của đất nước. 
Muốn vậy, giáo viên dạy bộ môn Âm nhạc phải có hiểu biết cơ bản về lý thuyết, 
âm nhạc, phải rèn luyện để có những kĩ năng thực hành giúp các em hát kết hợp 
gõ đệm đúng với tất cả sắc thái biểu cảm và hình thành ở các em cảm xúc và thị 
hiếu lành mạnh.
 Hoạt động ca hát là người bạn đồng hành của các em lúc học tập, khi vui 
chơi, trong những phút nghỉ ngơi giữa những tiết học mệt mỏi,.Về mặt sinh lí, 
khi ca hát các em được thở sâu hơn, có lợi cho hệ hô hấp và tuần hoàn. Dây 
thanh đới được rung động tinh tế, giúp cho tiếng nói của các em thêm truyền 
cảm. Thính giác nhờ đó mà phát triển, thần kinh được hưng phấn. Hoạt động ca 
hát có tác dụng nhiều mặt đến học sinh như: Khi học hát những khả năng cơ bản 
về Âm nhạc được phát triển như: tai nghe Âm nhạc, nhận biết về tiết tấu, về 
giọng điệu, củng cố và phát triển giọng hát...
 Để học sinh nắm được các kĩ năng ca hát thì người giáo viên phải bồi 
dưỡng cho các em một số kĩ năng ca hát cơ bản, giúp cho học sinh hát đúng, hát 
hòa giọng, biết thể hiện tình cảm sắc thái của bài hát, hiểu được nội dung tác 
phẩm và cảm nhận được vẻ đẹp của hình tượng Âm nhạc qua giai điệu và lời ca 
được thể hiện qua từng bài hát, nắm được các kĩ năng cần thiết để thể hiện tình 
cảm của mình khi hát một bài hát cụ thể, với phong cách tự nhiên và diễn cảm.
 II. Thực trạng
 Là một ngôi trường đóng trên địa bàn xã Dray Sáp, hầu hết là con em nông 
dân, lao động tự do nên các em ít được quan tâm đến việc học tập, với môn học 
Âm nhạc cũng không ngoại lệ. Bởi thế hiểu biết về Âm nhạc đang còn hạn chế, 
có phụ huynh còn nhận thức chưa đúng về môn Âm nhạc, họ cho rằng đó là môn 
 3 vào việc học hát chưa nhiều. Bởi vậy nhiều em ngại tham gia các hoạt động Âm 
nhạc trong lớp, trong trường. Do đặc điểm tâm sinh lý, đặc điểm nhận thức của 
học sinh tiểu học với trình độ văn hóa và vốn hiểu biết còn hạn chế, khả năng 
ghi nhớ không bền vững; đặc biệt là về âm sắc, giọng hát của các em chưa có sự 
phân biệt giới tính. Đây là lứa tuổi hiếu động, thích vui chơi; tuy vậy nhiều em 
còn ngại khi thể hiện bản thân. 
 Cuối năm học 2017 - 2018, kết quả học tập môn Âm nhạc của khối 4 với 
số lượng học sinh chưa hoàn thành tương đối cao. Cụ thể như sau:
 Tổng số HS Hoàn thành tốt Hoàn thành Chưa hoàn thành
 Khối 4: 44 5 em; 11,36% 22 em; 50% 17 em; 38,64%
 III. Các giải pháp, biện pháp nâng cao kỹ năng ca hát cho học sinh
 Theo chuẩn kiến thức, kỹ năng được quy định trong văn bản của Bộ 
GD&ĐT, môn học Âm nhạc cấp Tiểu học nói chung, đối với học sinh lớp 5 nói 
riêng thì chủ yếu là dạy hát, bước đầu giúp học sinh làm quen một số kỹ năng 
đơn giản về ca hát và thói quen tập hát đúng.
 Từ thực trạng nêu trên, qua quá trình theo dõi, giảng dạy, tôi đưa ra một số 
biện pháp nhằm rèn kĩ năng ca hát cho học sinh khối 5 của năm học 2018 - 2019 
nhằm mục đích giúp cho học sinh hát rõ lời, hát đúng giai điệu bài hát, cách lấy 
hơi, phát âm gọn tiếng, tập hát diễn cảm đối với sắc thái bài hát, hát hòa giọng; 
qua đó biết hát kết hợp gõ đệm để từ đó các em biết hát và kết hợp với các động 
tác phụ họa tự tin và thuần thục hơn. Một điều rất đặc biệt ở đây là tôi sẽ thực 
hiện triệt để các biện pháp nhằm lôi kéo và thu hút các em yêu thích Âm nhạc để 
tạo sân chơi ca hát cho các em, góp phần làm hạn chế thấp nhất việc sa vào các 
trò chơi điện tử nguy hiểm, làm ảnh hưởng không tốt đến kết quả học tập, rèn 
luyện của học sinh. Sau khi vận dụng các biện pháp nhằm giúp cho học sinh dễ 
 5 2. Giải pháp 2: Rèn tư thế hát cho học sinh
 Trong quá trình tập hát, trước hết phải luyện tập tư thế ca hát. Tư thế hát tốt 
nhất là phải tạo thuận lợi cho việc phát âm biểu hiện tình cảm. Tư thế đẹp khi 
hát là đứng thẳng hoặc ngồi thẳng. Trong tư thế đó, hơi thở sẽ tốt hơn.
 * Biện pháp 1: Tư thế đứng hát:
 + Thẳng lưng: (thẳng xương sống: không gù lưng, không ẹo qua trái hoặc 
phải, không ưỡn người ra sau). Tạo ra một trụ đỡ, trên đó các cử động của toàn 
thân được phối hợp và hoạt động dễ dàng.
 + Thẳng đầu: Đầu thẳng góc với vai, không nghiêng qua trái hay qua phải, 
không nâng cằm lên, không rướn cổ ra trước, không ép cằm xuống cổ. Có như 
vậy thì các cơ bắp ở cổ họng sẽ hoạt động dễ dàng, không bị cản trở.
 + Ngực vươn ra thoải mái giúp cho hơi thở được dễ dàng, vai không nhô 
lên, không thõng xuống.
 + Hai tay để xuôi hai bên hông, khi không cầm sách hát. Nếu hai tay cầm 
sách thì để ngang tầm vai, để có thể vừa nhìn sách vừa nhìn thấy người điều 
khiển, không cao quá che mặt, che tiếng; không thấp quá, mắt sẽ không theo dõi 
người điều khiển được, đồng thời đầu cúi quá ảnh hưởng đến âm thanh. Hai 
cánh tay sau hơi đưa ra phía trước, cách hông khoảng 45 độ. Cả hai tay đều giữ 
sách, nhưng tay trái là chủ yếu để tay phải có thể giở trang sách khi cần.
 + Hai bàn chân cách nhau, bàn chân trái nhích lên trước một ít, giúp cho cả 
việc thăng bằng, vững chắc, thoải mái và lanh lợi. Sức nặng của thân chủ yếu 
dồn lên hai phần trước của lòng bàn chân.
 + Toàn thân hơi nghiêng thả lỏng, luôn thẳng về trước, kết hợp tư thế hai 
bàn chân, bảo đảm cho hoạt động của cơ lưng, cơ bụng được dễ dàng.
 7 người giáo viên phải hướng dẫn các em tập trung nghe cô hát mẫu hay đàn mẫu 
và phân biệt được rõ độ cao, thấp, nhanh hay chậm của âm thanh, ghi nhớ được 
giai điệu, tiết tấu, để học sinh hát đúng thì giáo viên cần phải chọn giọng, điệu 
phù hợp với lứa tuổi âm vực giọng của các em.
 Tuy nhiên khả năng hát chính xác còn phụ thuộc vào môi trường sống của 
các em. Nếu những em có điều kiện được tiếp xúc với Âm nhạc nhiều, thường 
xuyên quan sát các buổi diễn văn nghệ hay nghe qua băng đĩa, thì khi rèn kĩ 
năng ca hát các em này sẽ tiếp thu một cách nhanh chóng và thuận lợi hơn 
những em ít được tiếp xúc. Bên cạnh đó cũng có một số em do khả năng bẩm 
sinh rất kém nhạy cảm với âm thanh, trí nhớ về Âm nhạc chưa tốt, hoặc không 
có năng khiếu về Âm nhạcThì đối với những trường hợp đó, giáo viên phải 
động viên các em, khơi gợi cho các em niềm yêu thích Âm nhạc, yêu ca hát để 
các em có ý thức trong lúc học hát, nhưng cũng không thể có những yêu cầu cao 
đối với những em học sinh này.
 * Biện pháp 5: Rèn các kĩ năng phát âm, nhả chữ, hát rõ lời cho học sinh
 Trong ca hát phần nhả chữ là sự cấu tạo rành rọt, chính xác về phương 
diện phát âm của từ. Khi hát tập thể cũng như hát cá nhân rất cần quan tâm đến 
vấn đề này. Bài hát là sự kết hợp chặt chẽ giữa giai điệu và lời ca, do đó nếu 
không phát âm đúng, chính xác sẽ khó mang lại cảm thụ nghệ thuật cho người 
nghe. Khi hát tập thể nếu có sự cường điệu trong phát âm ( như hát thật to, hát 
như hét ) sẽ gây ra hiện tượng lạc giọng.
 Hát rõ lời góp phần truyền cảm và thông tin chính xác nội dung ca từ của 
bài hát. Khi tập cho học sinh hát rõ lời vẫn phải giữ được sự mềm mại, độ vang 
của âm thanh trong khi hát.
 * Biện pháp 6: Rèn các kĩ năng hát đồng đều, hòa giọng cho học sinh
 Trong mỗi tiết học có các hình thức trình bày bài hát như: đơn ca, song ca, 
hát theo nhóm thì hát tập thể giữ vai trò chủ yếu. Khi hát tập thể giáo viên 
phải hướng dẫn các em biết hòa giọng mình vào giọng chung của các bạn. Nếu 
 9 * Biện pháp 1: Rèn kĩ năng thông qua uốn nắn những sai sót
 Trong quá trình học hát, học sinh không thể em nào cũng hát đúng và chính 
xác hết được, nhất là trẻ ít tham gia ca hát, có những bài hát khó cũng làm các 
em bối rối như: Có thể có em hát không chính xác về cao độ, tiết tấu, hát nhanh 
hơn hoặc chậm hơn, cao hơn hay thấp hơn và ngân nghỉ chưa đúng với số 
phách Vì thế giáo viên không nên vội vàng, nôn nóng tạo áp lực cho người hát 
luống cuống và mặc cảm, mà từ từ, nhẹ nhàng hướng dẫn các em vui vẻ để vượt 
qua khó khăn, nhất là đối với những học sinh không có năng khiếu.
 Sửa hát sai là việc làm rất cần thiết, giáo viên cần tập năng lực phát hiện, 
sau đó có thể kết hợp việc hát mẫu cho rõ ràng hơn, hướng dẫn của các hình dấu 
trên bảng gợi ra cảm giác âm thanh cho các em hoặc có thể dùng tay ra kí hiệu 
để học sinh hiểu và thực hiện.
 Ví dụ: Thấp xuống, trầm xuống thì dùng bàn tay đưa xuống thấp. Cao hơn 
thì dùng tay đưa lên cao. Chỗ hát vừa thì đưa tay cao vừa. Chỗ hát luyến thì 
dùng tay đưa bằng một nét vòng lưỡi liềm. Dài hơn nữa và hát ngân thì kéo dài 
bằng một đường ngang.
 Bên cạnh đó ta còn sửa cho học sinh tập lấy hơi và dùng hơi hợp lý. Trong 
quá trình hát nếu giáo viên không hướng dẫn cho các em lấy hơi đúng cách thì 
các em sẽ thở hổ hển, hát rất mệt. Vì thế tôi hướng dẫn cho học sinh cách lấy hơi 
là hít hơi qua mũi, miệng, trữ ở phổi rồi đưa dần qua thanh quản để hát hết một 
chặng hơi (câu hoặc phân câu). Khi đó điều kiện thời gian lại lấy hơi tiếp. Cụ thể 
như Lấy hơi qua mũi, nhưng thực tế nhiều khi phải lấy hơi qua cả miệng mới đủ 
thời gian cho phép. Lấy hơi nhẹ là cố gắng để ít phát ra tiếng gió. Khi lấy hơi 
không so vai ưỡn ngực, ngồi hát thoải mái không gò ép, lấy hơi nhanh là lấy hơi 
trong thời gian cho phép (phần nhiều rất ngắn ngủi: một dấu lặng ngắt hoặc thời 
gian ăn bớt của nốt nhạc đã hát). Không được lỡ nhịp của chặng hát sau. Trong 
khi dạy hát cần có dấu lấy hơi ghi trên lời ca và ra hiệu cho học sinh lấy hơi 
thống nhất theo phương pháp hợp lý đã định. 
 11